Eerherstel voor Filip de Pillecyn

Donderdagavond pleit Kris Humbeeck voor opname van Filip de Pillecyn in het literaire pantheon. In Zacht Lawijd vertelt hij overtuigend waarom.

“Een fanatieke Hitlerklant, dolle antisemiet of moderne heiden is de schrijver van ‘Soldaat Johan’ nooit geweest.” Maar dat Filip de Pillecyn (1891-1962) zich in de oorlog inderdaad had verbrand, steekt literatuurhistoricus en Louis Paul Boon-biograaf Kris Humbeeck in het winternummer van Zacht Lawijd niet onder stoelen of banken.

Humbeeck legt in een zeer boeiend artikel uit hoe De Pillecyn verstrikt raakte in zijn eigen idealisme en noemt zijn monografisch essay toepasselijk ‘Begoochelingen en ontgoochelingen van een Vlaamse nationaal-socialist’. De titel laat weinig aan de verbeelding over: De Pillecyn, actief lid van het VNV of Vlaams Nationaal Verbond, was een steunpilaar van de culturele collaboratie: “De Pillecyn was een overtuigde nationaal-socialist, maar hij droomde van een soeverein Vlaams vaderland in een Germaans Rijk.”

Dat hij zich vergiste van strategie was duidelijk maar daarom is zijn literair werk er niet minder beklijvend om. Humbeeck laat zien hoe deze dorpsgenoot van Herman Brusselmans (eveneens in Hamme geboren) niet alleen voor meer volkse inhoud pleitte – zoals toen gebruikelijk – maar ook een adequate stijl en literaire vormgeving bleef verdedigen waardoor een Duitse literatuurwetenschapper De Pillecyn roemde als ‘meest verfijnde gevoelsindividualist onzer literatuur.’ Kortom, De Pillecyn bleef, ook in oorlogstijd, voor Vent én Vorm pleiten.

Wie het werk van De Pillecyn kent – van zijn novelles ‘De rit’ (1927) tot ‘Monsieur Hawarden’ (1935) en de roman ‘Mensen achter de dijk’ (1949) – die weet dat deze drie boeken tot het Vlaamse literaire erfgoed behoren. In Knacks canon van de Vlaamse literatuur van 2 april 2008 was hij dan ook de twintigste, meest geciteerde auteur van de belangrijkste 50 Vlaamse auteurs aller tijden – Hadewijch stond op plaats 19 vlak voor hem en Marnix Gijsen (21) en Piet Van Aken (22) volgden toen in zijn voetsporen.

Meer dan terecht dus dat Kris Humbeeck op donderdagavond 3 maart in het Letterenhuis te Antwerpen, samen met Matthijs De Ridder, een pleidooi zal afsteken om ook De Pillecyn een plaats te gunnen in het Nederlands-Vlaamse literaire pantheon. Hij verdient het zonder meer om met zijn beste werk in deze en de volgende eeuwen te worden gelezen, en alleszins in de rekken van musea, bibliotheken en boekhandels aanwezig te blijven.

Frank Hellemans