Djuna Barnes en haar affaire met Hitlers rechterhand Putzi

Peter Conradi schreef met ‘Hitlers pianist’ een spannende bio over Ernst ‘Putzi’ Hanfstaengl, waarin ook zijn pikante relatie met de Amerikaanse schrijfster Djuna Barnes ter sprake komt.

Peter Conradi, nog het bekendst van de verfilming van ‘The King’s Speech: How One Man Saved the British Monarchy’, schreef de biografie van Ernst Hanfstaengl. In ‘Hitlers pianist’ gaat Conradi ook in op Hanfstaengls relatie met de Amerikaanse schrijfster Djuna Barnes.

Hanfstaengl, beter bekend onder zijn bijnaam Putzi, was in nazi-Duitsland eveneens verantwoordelijk voor de relaties van het Derde Rijk met de buitenlandse, vooral met de Amerikaanse en de Britse pers. De reusachtige Putzi was een heel onaangenaam type: een hardleerse antisemiet, een onverbeterlijke opportunist, een cholericus die voor niets terugschrok.

Belgische vrouw

Conradi’s poging om Hanfstaengl (1887-1975) tegen beter weten in te presenteren als een persoonlijkheid die Hitler trachtte te beschaven is absoluut ongeloofwaardig, al is ‘Hitlers pianist’ gezien het flamboyante onderwerp bij vlagen wel spannend. In Berlijn was Putzi vaak te zien in ‘Die Taverne’, een Italiaans restaurant op de hoek van de Kurfürstenstrasse waarover we al bij Philip Metcalfe (‘1933’) konden lezen dat het gedreven werd ‘door een grote joviale Duitser en diens schuchtere Belgische vrouw’. ‘Die Taverne’ was de pleisterplaats van Berlijns buitenlandse journalisten in de jaren dertig.

Maar er is ook een literair aspect aan Hanfstaengls levensloop. Voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog exploiteerde Putzi in New York een galerie waar hij de latere schrijfster Djuna Barnes ontmoette. Barnes was destijds een jonge, aankomende journaliste. Dat ze lesbisch was stoorde Putzi niet, want ook in die dubbelheid was de Duitser dol op zijn geliefde, zo dol dat op een zeker moment, aldus Conradi, tijdens het dansen een bloedvat in zijn penis sprong, ‘een uiterst pijnlijke aangelegenheid’. Putzi’s biograaf heeft werkelijk op alle details ingezoomd.

Voorkeur voor minnaressen

In Amerika kreeg Barnes op een dag van haar redacteur de opdracht om mee te vliegen in een vliegtuig dat een amateur zelf in elkaar had geknutseld. Putzi beloofde haar 25 dollar als ze op de grond zou blijven. Barnes ging op zijn aanbod in. Het vliegtuig stortte neer en er waren geen overlevenden. Daardoor kunnen we nu nog altijd genieten van Barnes’ verhalen en van haar door T. S. Eliot geprezen autobiografische boek ‘Nightwood’. In die roman uit 1936 had Barnes ook een passage over Putzi opgenomen, aldus Conradi, die eraan toevoegt dat de schrijfster het fragment over haar vroegere vlam in de laatste versie schrapte.

Eigenlijk hadden Djuna Barnes en Putzi in Amerika willen trouwen. De Eerste Wereldoorlog stak daar eens stokje voor. Of beter: Putzi, die Duitse wortels had, liet Djuna Barnes in de steek omdat hij als verstokte nationalist vond dat zijn vrouw een Duitse moest zijn. Heel erg zal Barnes wel niet onder die breuk geleden hebben. Ze gaf immers de voorkeur aan minnaressen omdat die volgens haar beter in bed waren dan minnaars.

In 1931, toen Putzi in München al voor de opkomende nazi’s werkte, kwam Djuna Barnes ook eens naar de Weimarrepubliek afgezakt in de hoop Hitler te kunnen interviewen. ‘Hearst’s International-Cosmopolitan’ zou in de publicatie van het gesprek geïnteresseerd geweest zijn. Maar omdat Hitler twee dollar per gedrukt woord vorderde, liep het initiatief met een sisser af. Het is niet duidelijk welk percentage van het honorarium Putzi in eigen zak wilde steken. Putzi had immers zijn hele leven een enorm gat in zijn overigens niet zo kleine hand en hij probeerde altijd uit alles een percentje te slaan. Wat Barnes niet lukte, daarin slaagde de Amerikaanse Dorothy Thompson, de vrouw van Sinclair Lewis, overigens iets later wel. Thompsons Hitler-gesprek verscheen eerst in ‘Hearst’s International-Cosmopolitan’ en later verwerkte ze het in een schandaalboek met de titel ‘I saw Hitler’ (1932).

Vliegtuigongeluk

Ironisch is dat Putzi later in Hitler-Duitsland zelf bijna het ‘slachtoffer’ werd van een ‘vliegtuigongeluk’. In waarheid wilden Hitler en co hun persman vermoorden omdat hij een lastpost was geworden. Putzi vluchtte en kwam via allerlei omwegen weer in Amerika terecht, maar nu als gevangene. Tegen zijn overtuiging in werkte hij daar voor Roosevelt, of deed toch alsof. In werkelijkheid bleef Putzi Hitler vereren.

Later zei Djuna Barnes over Hanfstaengl, die af en toe de relatie met zijn ex-geliefde nieuw leven trachtte in te blazen: ‘Hij heeft twee keer mijn leven gered, de eerste keer met dat zelf gemaakte vliegtuig en de tweede keer door niet met me te trouwen. Hij hoefde me geen derde keer te redden.’ In 1952 schreef Hanfstaengl, die de kunst verstond om telkens weer in een ongelukkig huwelijk te treden, voor een laatste keer aan Djuna Barnes en hij besloot met ‘een enorme omhelzing van je oude verleider Putzi’.

Piet de Moor