Was koning Juan Carlos het brein achter de staatsgreep van 1981?

In haar boek ‘Het grote vergeten – Wat Suárez vergat en wat de koning zich liever niet herinnert’, dat gisteren in Spanje verscheen, vertelt Pilar Urbano, biografe van de Spaanse koning Juan Carlos, dat de 76-jarige monarch de drijvende kracht achter de staatsgreep van 1981 was.

‘La gran desmemoria – Lo que Suárez olvidó y el Rey prefiere no recordar’ (Uitgeverij Planeta) luidt de lange titel van Urbano’s boek dat achthonderd bladzijden telt. De titel is een allusie op het zwijgen van koning Carlos en op de ziekte van Alzheimer van Adolfo Suárez. Suárez, die vorige maand overleed, was als leider van de conservatieve UCD (Unión de Centro Democrático) in 1977 de eerste democratisch verkozen premier van Spanje na het overlijden van generaal Franco.

Witte olifant

Op 23 februari 1981 probeerden enkele franquistische militairen onder leiding van luitenant-kolonel van de Guardia Civil Antonio Tejero het jonge democratische bestel in Spanje omver te werpen. Ze bestormden gewapenderhand het parlement, maar mislukten in hun opzet. Adolfo Suárez zou aan Pilar Urbano verteld hebben dat niemand anders dan koning Juan Carlos de ‘witte olifant’, de drijvende kracht achter de staatsgreep was. Dat nieuws heeft Spanje geschokt, want tot nu toe overheerste de mening dat het mislukken van de coup juist aan de tandem Juan Carlos en Adolfo Suárez te danken was.

In haar boek schildert Urbano een Spanje dat eind jaren zeventig geplaagd werd door de economische crisis en talloze terreuraanslagen van de Baskische afscheidingsbeweging ETA. Daarom werd onder leiding van de Spaanse generaal Alfonso Armada, die eind vorig jaar overleed, in militaire kringen onder de naam ‘Operatie Armada’ een staatsgreep beraamd die ‘rust en orde’ had moeten herstellen.

Kort voor de staatsgreep plaatsvond was premier Alfonso Suárez door de koning gedwongen om ontslag te nemen. De koning zou dat gedaan hebben op advies van alweer generaal Armada, die overigens al de mentor van Juan Carlos was voor die de troon besteeg. Begin jaren tachtig zou Juan Carlos aan de vorming van een regering van nationale eenheid hebben gedacht, eventueel met deelneming van de socialisten van Felipe González.

Het grote vergeten

Behalve de communisten hebben alle grote partijen de betrokkenheid van de koning bij de putsch ontkend, maar Urbano heeft toch een punt als ze erop wijst dat het parlement de documenten over de mislukte coup niet openbaar wil maken. Direct na het verschijnen van ‘Het grote vergeten’ hebben de Spaanse communisten de oprichting van een parlementaire onderzoekscommissie geëist.

Pilar Urbano wordt er door de voormalige socialistische leider Felipe González van beschuldigd een leugenaarster te zijn, een schrijfster van wie de geloofwaardigheid zero zou zijn. Ook de zoon van Suárez klaagt de ‘infame beschuldigingen’ van Urbano aan. Maar geen van de betrokkenen heeft het tot nog toe gewaagd om een proces tegen de auteur van het boek aan te spannen, ook het koningshuis niet. Urbano heeft tijdens de presentatie van haar boek gezegd dat ze voor al haar beweringen bewijzen heeft, waaronder ook voor de gesprekken met Adolfo Suárez zelf. Ze voegde eraan toe: ‘Ik schrijf geen boeken om kerstgeschenken te krijgen, maar om de waarheid te vertellen.’

Leve de koning (?)

Alle grote Spaanse kranten, van de links-liberale El País tot de monachistische ‘ABC’ hebben het voor de koning opgenomen. De krant ‘El Mundo’ was de enige publicatie die positieve aandacht aan het boek schonk en die zondag, voorafgaand aan het verschijnen van ‘Het grote vergeten’, een interview met Urbano publiceerde. Dat initiatief werd door alle andere kranten hevig bekritiseerd. De woordvoerder van het Zarzuelapaleis in Madrid heeft elke betrokkenheid van de vorst bij de putsch ontkend en wees erop dat de monarch de coup verijdeld heeft.

Piet de Moor