Ludo Bekkers

‘Treed binnen in de geheime wereld van René Magritte’

Ludo Bekkers Kunst- en fotografierecensent

Over René Magritte is het zoveelste boek verschenen maar dit exemplaar van Eric Rinckhout is wellicht het meest originele, aldus Ludo Bekkers.

'Treed binnen in de geheime wereld van René Magritte'
© /

In een doodgewoon en onopvallend rijtjeshuis in Jette, waar niets liet vermoeden dat er een kunstschilder woonde en werkte, overleed vijftig jaar geleden René Magritte. Want dat was de naam van de man die er met zijn echtgenote woonde en in de buurt de nobele onbekende was en waarvan niemand in Jette vermoedde dat hij een internationaal icoon was geworden van het surrealisme. Hij wandelde soms door de buurt met zijn schoothondje, getooid met zijn onafscheidelijke zwarte bolhoed. Zijn atelier was het huiselijk salon waar zijn schildersezel stond opgesteld bij een raam langs de straatzijde, op een zeiltje om geen verfspatten op het tapijt achter te laten want daar werd zijn vrouw Georgette wel eens lastig van.

Dat petit-bourgeois mannetje had ook zijn olijke kanten want op bewaarde amateurfilmpjes zien we hem, in gezelschap van vrienden, de koddigste kuren uitvoeren en snuitentrekkend voor de camera verschijnen. Maar dat was in de privésfeer en contrasteerde met de pseudo-gewichtigheid die hij zich publiekelijk aanmat.

Behangpapier

Het surrealisme is bij hem niet zomaar ontstaan, het is een kronkelende weg geweest die vertrok vanuit een enigszins impressionistische schilderswijze en later invloeden onderging van de patronen die hij uitvoerde vanuit zijn ervaring bij een bedrijf van behangpapier. Ook via de reclame-opdrachten die hij ontving met zijn kleine onderneming die hij met zijn broer had opgezet. Maar zijn definitieve omslag naar een persoonlijk surrealisme kwam er na een verblijf in Parijs waar hij André Breton leerde kennen die in 1924 het Manifest van het Surrealisme had gepubliceerd, de bijbel van de beweging die in eerste instantie een literaire was.

Maar die theoretische haarklieverij bracht hem in onmin met Breton en hij keerde terug naar Brussel waar hij aan een eigen, specifiek oeuvre begon te werken. Een oeuvre dat, misschien onbewust, gestoeld was op persoonlijke ervaringen en psychologisch verdrongen feiten. Zoals de zelfmoord van zijn moeder die zich verdronk in de nabijgelegen rivier en die teruggevonden werd met een bedekt gelaat; Het werd een thema in enkele van zijn schilderijen waarin de personages een doek over het gelaat kregen.

Oorlog

Magritte is geen surrealist die in het rijtje past van een Max Ernst, Salvador Dali of Giorgio de Chirico. Van die laatste vond Magritte ‘dat hij de eerste schilder was die op het idee was gekomen om een schilderij over iets anders te doen spreken dan over schilderkunst’. Het oeuvre van Magritte is constant schilderkunstig coherent gebleven met uitzondering van een periode die in de oorlogsperiode van 1943 begon en die een totaal andere stijl toonde. Een soort uitbundig impressionisme met felle, soms contrasterende kleuren die ook wel eens zijn ‘Période Vache’ wordt genoemd. Die stijlverandering wordt door sommigen geïnterpreteerd als een reactie op de sombere oorlogsperiode.

René Magritte
René Magritte© GettyImages

Vanaf 1948 hernam hij zijn vroegere stijl, misschien nog geraffineerder dan voorheen. Middels contacten met een Amerikaanse kunsthandelaar (Alexander Iolas) en door het ijveren van de Belgisch-Amerikaanse advocaat Harry Torczyner begon zijn werk succes te kennen op de internationale kunstmarkt en werd hem soms verweten dat hij schilderde om commerciële redenen. Maar dat doet blijkbaar vandaag geen afbreuk aan het niet aflatende succes dat zijn werk kent. Het is niet zonder reden dat het Magrittemuseum in Brussel een van de highspots van de hoofdstad is geworden.

Over Magritte is nu het zoveelste boek verschenen maar wellicht het meest originele. Eric Rickhout, voormalig cultuurredacteur bij de krant De Morgen, heeft zich al geruime tijd omgeschoold tot auteur van kunstboeken. Wat nu voorligt is een bijzonder boek omdat het persoonlijke analyses toont en beschrijft van veelzeggende details uit schilderijen van Magritte. De auteur kiest uit een werk (dat volledig wordt afgebeeld) enkele details die worden geduid in verband met het totaalschilderij en zijn context. Het zijn meestal heldere verklaringen van het enigmatische doek die de lectuur ervan plausibeler maken. Een boek om nog lang van te genieten.

Eric Rinckhout ‘Magritte ontsluierd, een biografie in 50 beelden’ uitgever Manteau ISBN 978 90 223 3381 5

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content