Tegen 2015 moet elke Vlaming één boek meer kopen dan nu

De oprichting van een Vlaams-Nederlandse Denktank, gisteren tijdens de Staat van het Boek te Antwerpen, wil de boekensector nog ondernemender maken.

Tijdens de Staat van het Boek, dinsdagnamiddag in Antwerpen, bliezen vertegenwoordigers van het boekenvak uit Vlaanderen en Nederland verzamelen. De sector bediscussieerde er strategieën om de uitdagingen van ontlezing, digitalisering en aanhoudende economische malaise het hoofd te bieden.
Het boekenvak in het Nederlandse taalgebied hoeft qua stratificatie al lang niet meer onder te doen voor andere economische sectoren. Zo is er een koepelorganisatie voor het boekenwezen (Boek.be), een Vlaamse Auteursvereniging (VAV), een Vlaamse Uitgeversvereniging (VUV), een Vlaams Fonds voor de Letteren (VFL), een Stichting Lezen, een platform voor BoekenOverleg, uit Nederland een Centraal Boekhuis en een Stichting Collectieve Propaganda voor het Nederlandse Boek (CPNB). Een indrukwekkende lijst van sociale partners van het boekwzen, die verzamelen bliezen voor een gevulde landdag in het Antwerpse Radisson- Congrescentrum.

De VAV en Boek.be stellen het sinds kort met nieuwe voorzitters. Bij VAV nemen schrijven Marc Reugebrink en Patrick De Rynck het roer over van Erik Vlaminck, bij Boek.be kwam André Vandorpe aan het roer. Beide heren, aangekondigd als ‘nieuwe bezems,’ hebben lof voor de verwezenlijkingen van hun voorgangers.

De uitdagingen waar ze voor staan zijn echter niet min. Reugebrink wil de weerbaarheid van de auteur in contractuele en fiscale zaken aanpakken. Tevens breekt hij een lans voor meer literatuur in het onderwijs. “Al word je daar dezer dagen voor gekapitteld,” klinkt het korzelig. “In een steeds marktgerichter onderwijs is er steeds minder plaats voor boeken. Het komt eropaan de literatuur de status te gunnen die ze verdient.”

Met fenomenen als publishing on demand, de moeizame start van het e-book, de moeilijkheden in de onafhankelijke boekhandel en de aanhoudende economische crisis op het bord, hebben Reugebrink en Vandorpe sowieso hun werk. Reugebrink toont zich iets strijdbaarder dan Vandorpe, maar echt harde woorden vallen er vandaag niet.

Bestselleritis

Ietwat meer geroezemoes veroorzaakt de uiteenzetting die VUV-voorzitter Rudy Vanschoonbeek (roerganger bij Uitgeverij Vrijdag) en Eppo Van Nispen van CPNB uit de laptop toveren. Samen met enkele protagonisten uit het boekenvak, waaronder oud-VFL-voorzitter Carlo Van Baelen, Geert Joris (ex-Boek.be, heden Nederlandse taalunie) en hun Nederlandse collega’s, richtten zij een heuse Denktank Vlaanderen – Nederland voor de Boekensector op. De presentatie is olijk, maar de inhoud is dat net iets minder. “Ruimte voor ondernemerschap” moet er komen in de boekensector, wil die in al zijn geledingen de crisis doorstaan. Op basis van een reeks economische en sociaal-culturele studies komt de Denktank tot een reeks actiepunten.

De consument is een zapper geworden, die zich niet meer laat voorschrijven wat hij of zij goed moet vinden, verschijningsvormen veranderen, nieuwe uitgeefplatformen ontstaan én de cadeaumarkt, waartoe het boekenvak hier even gerekend wordt, krimpt wanneer de consument de vinger op de knip blijft houden.

Het boekenvak moet in de analyse van de Denktank zichzelf vooral als een bedrijf gaan zien: de blik strak op de cijfers gericht, zichzelf consequent evalueren en waar nodig bijsturen, beter aan klantenbinding doen. Ook zou het reguliere onderwijs meer richtingen moeten aanbieden die voorbereiden op een job in de brede boekensector. Vier taskforces moeten die ambitieuze doelstellingen in de praktijk brengen. In 2015 moet elke Vlaming en elke Nederlander één boek meer kopen dan hij/zij nu gewoon is te doen.

Niet iedereen deelt die ondernemers-analyse. Koen Van Bockstal van het VFL vreest dat de al te rigoureuze bedrijfskundige benadering bestselleritis in de hand werkt. In lekentaal: het fenomeen waarbij het aanbod van sterk op elkaar lijkende boeken de consument uiteindelijk zo hard de keel gaat uithangen, dat hij afhaakt. Van Bockstal verwijst naar gelijkaardige ervaringen in de muziekbusiness, Van Schoonbeek kaatst de bal terug: “Selectiestress zul je altijd hebben.”

Best vormgegeven

Een beetje in de marge van die discussie, werden ook de prijzen uitgereikt voor Best vormgegeven boek van het afgelopen jaar. Prijzen zijn er voor “Schiller/Tasten” van Jan Decorte, vormgegeven door Paul Verrept, en “L’amour des Moules” van Willem Asaert en sterrenchef Sergio Herman, van foto’s voorzien door Filip Claus, Tony Le Duc en Remko Schnorr en vormgegeven door Thomas Desmet en Benoit Vandenbroecke, alsook voor Hands of Time van kunstenaar Johan De Wilde, vormgegeven door Studio Luc Derycke en Jeroen Wille. Bij de eervolle vermeldingen zijn uitgeverij Lannoo, illustratrice Gerda Dendooven en grafisch ontwerper Dooreman de grote slokoppen.

Wordt vervolgd?

Ter afsluiting neemt namens BoekenOverleg Leen van Dijck van het Antwerpse Letterenhuis het woord. Van Dijck roept op om ook in de toekomst het constructieve overleg voorop te stellen en de krachten te bundelen in moeilijke tijden voor de hele cultuursector. “Het boek moet overleven!” klinkt het.

Echt nieuw zijn de gevoerde discussies niet. Nieuwe hoofdrolspelers Reugebrink en Vandorpe houden het vooralsnog diplomatisch en beleefd. De studie van de Denktank Vlaanderen-Nederland voor de Boekensector zorgt door zijn rigoureuze economische benadering voor iets meer geanimeerde discussie. De boekensector recht, in het zicht van de uitdagingen die deze tijden stellen, de rug. En lijkt vooralsnog af te wachten.

Michiel Leen