Pools-Joods dubbeltalent Bruno Schulz niet welkom in Berlijn

De fresco’s van de Pools-Joodse schrijver en schilder Bruno Schulz blijven de gemoederen in beweging brengen, nu weer in Berlijn.

Op 10 mei is het tachtig jaar geleden dat op het Berlijnse Bebelplein de boeken van de gebroeders Mann, Heinrich Heine en Erich Maria Remarque door de nazi’s werden verbrand. Aan dat gebeuren in 1933 herinnert het kunstwerk ‘Versunkene Bibliothek’ (1995) van de Israëlische kunstenaar Micha Ullman: onder het Bebelplein is een kamer uitgegraven waarin je door een glasplaat in het wegdek een blik kunt werpen. In een onderaardse ruimte ontwaar je witte, lege boekenrekken.

Die inmiddels bijna twintig jaar oude ‘sculptuur’ van Micha Ullman is nu op een onverwachte manier in het nieuws gekomen. De Duitse regisseur Benjamin Geissler had de intentie om van 24 maart tot 21 april op hetzelfde plein een artistieke manifestatie te organiseren waarin herinnerd wordt aan het leven, het werk en de dood van de Pools-Joodse schrijver en schilder Bruno Schulz, die ook in onze contreien grote waardering geniet sinds Meulenhoff zijn verzameld werk heeft uitgegeven, waarin o.m. ‘De kaneelwinkels’ en ‘Sanatorium Clepysdra’ zijn opgenomen.

In de Tweede Wereldoorlog was Bruno Schulz de ‘Leibjude’ (lijfjood) van de Weense SS’er Felix Landau, die in Schulz’ Galicische geboortestad Drohobycz een villa had opgeëist die hij met zijn gezin betrokken had. Schulz catalogiseerde er in opdracht van de SS’er geroofd kunstgoed en smukte ook de villa van Landau met wandschilderingen op, in de hoop zo zijn leven te kunnen redden. Maar dat was tevergeefs, want Bruno Schulz werd in november 1942 samen met 265 andere joden in Drohobycz op straat door de SS doodgeschoten.

In februari 2001 heeft Benjamin Geissler die fresco’s in de villa van het nu Oekraïense Drohobycz ontdekt en zijn vondst bekendgemaakt. Toen gebeurde er iets vreemds: in een geheime missie werden drie fragmenten van de muurschilderingen uitgehakt door een Israëlisch team van Yad Vashem, de officiële staatsinstelling van Israël voor het herdenken van de Joodse slachtoffers van de holocaust. De illegale actie, die het geheel van Schulz’ compositie onherstelbaar beschadigde, veroorzaakte wereldwijd opschudding. Nog altijd is niet precies uitgemaakt aan wie de fresco’s feitelijk toebehoren. In elk geval had Geissler de intentie om de gereconstrueerde ‘Bilderkammer’ van Bruno Schulz op de Bebelplatz voor een groot publiek toegankelijk te maken. Zijn installatie had de opmaat moeten zijn van een tournee die de ‘Bilderkammer’ ook naar Polen en Oekraïne had moeten brengen.

Maar de Berlijnse autoriteiten hebben om onduidelijke reden de plaatsing van Geissler installatie afgewezen. Zonder dat ze uitlegt waarom, vindt de Berlijnse overheid dat Geisslers werk niet te verzoenen valt met het artistieke concept van Ullmans ‘Versunkene Bibliothek’. Ernest Wichner, schrijver en chef van het gereputeerde Literaturhaus in Berlijn, zegt dat hij de beslissing van de overheid niet begrijpt. Volgens Wichner is er geen geschiktere plek om de vermoorde Bruno Schulz te herdenken dan precies het historisch beladen Bebelplein in het hart van Berlijn, de stad waarin de machtsovername van de nazi’s tachtig jaar geleden nu met veel vertoon wordt herdacht.

Piet de Moor

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content