Nieuwe Chandler-biografie

Na de biografieën van Frank MacShane en Tom Hiney was het voor Tom Williams zeker niet eenvoudig nog veel nieuws te vinden in het leven van Raymond Chandler.

Tot 1939 bleef Raymond Chandler vrij onbekend. Dat jaar verscheen zijn debuutroman ‘The Big Sleep’. Hij was toen 51 en werd in de twintig jaar dat hij nog te leven had een van de meest invloedrijke misdaadschrijvers. Pas verscheen een nieuwe biografie: ‘Raymond Chandler: A Life’.

Chandler gaf zijn beroemde privédetective Philip Marlowe veel van zichzelf mee, meent biograaf Tom Williams. Beiden zijn eenzaten, drinken veel, hebben een moeilijke verhouding met vrouwen. Daarbij ziet Chandler Marlowe als een ridderfiguur, wellicht een geïdealiseerde versie van zichzelf. Een verklaring kan al in de kinderjaren van Chandler liggen, suggereert Williams.
Maurice, de vader van Raymond Chandler, was een stevig drinker die zijn vrouw vaak sloeg. Van veel ruzies en vechtpartijen moet de jongen getuige zijn geweest. Als een ‘edelman’ wou hij misschien zijn moeder verdedigen. In 1900, Raymond was toen twaalf, besloot Florence haar man te verlaten en naar Londen te trekken waar haar broer advocaat was. Die zorgde ervoor dat Raymond naar een privéschool kon. Hij had later baantjes als ambtenaar, journalist en schreef gedichten. Tot moeder en zoon besloten terug te keren naar de Verenigde Staten, naar Californië. Chandler werkte er een tijdje als boekhouder en liet zich inlijven bij het leger om in Europa deel te nemen aan de Eerste Wereldoorlog. Hij zou ook nog even een opleiding krijgen als piloot.

Maagd
Terug in Amerika werd hij verliefd op ‘Cissy’ Pascal, een getrouwde vrouw van 49 en de beste vriendin van zijn moeder. Die kon het niet hebben dat hij een verhouding had met een vrouw die achttien jaar ouder was. Williams suggereert dat Chandler nog maagd was toen hij Cissy leerde kennen. Een levendig gewezen model van wie gezegd werd dat ze naakt had deelgenomen aan opiumfuiven. Cissy en Raymond zouden tot de dood van Florence wachten om te trouwen. Het beloofde een gelukkig huwelijk te worden tot Chandler begon te drinken en een verhouding kreeg met een secretaresse van het oliebedrijf waar hij een leidinggevende functie had en 40.000 dollar per jaar verdiende. Cissy dreigde met scheiding, Chandler probeerde zelfmoord te plegen en werd uiteindelijk ontslagen.

Zeven romans
Om het geld ging Chandler korte verhalen schrijven voor de toen populaire pulpbladen. Tussen de andere auteurs vielen ze nauwelijks op, zeker de eerste niet. De plot en de actie waren belangrijker dan de karakters. Maar dat werd dan weer goedgemaakt door vlot klinkende, soms grappige en harde dialogen. De helden hadden namen als Mallory, Malvern, Dalmas. Toen de verhalen later opnieuw werden uitgegeven, heetten ze allemaal Marlowe. Cissy steunde hem bij zijn schrijven, gaf commentaar en suggesties in zijn notitieboekjes. Chandler is 51 als in 1939 ‘The Big Sleep’ verschijnt, de eerste van zeven misdaadromans met Philip Marlowe. De ‘gumshoe’ heeft rijke klanten, maar geld brengt geen geluk. Chantage dreigt, de stervende generaal Sternwood is er een schoolvoorbeeld van. Een jaar later verschijnt ‘Farewell, My Lovely’ over een rijke familie en een geïmporteerde collectie jade. In ‘The High Window’ gaat het om een zeldzame munt. Huwelijken zijn zonder uitzondering mislukkingen. Een succesvol uitgever is ontrouw in ‘The lady in the Lake’, Sylvie Lennox in ‘The Long Goodbye’ heeft zes echtgenoten voor ze vermoord wordt. Zijn afkeer voor Los Angeles – een stad waar je een dolk in de rug krijgt en dan aangehouden wordt voor verboden wapendracht – toont Chandler in ‘The Little Sister’.

Misschien wel het meest kenmerkende is zijn taal. Wisecracks en sarcastische opmerkingen druppelen zo uit de boeken. ‘Heb ik je erg pijn gedaan’, vraagt Marlowe aan een blondje dat hij met een wapen heeft bewerkt. ‘Jij en elke andere man die ik ooit heb ontmoet’, antwoordt ze. En: ‘Seks is een prachtig iets, zeker als je geen zin hebt om vragen te beantwoorden’. Soms zijn de beelden minder geslaagd: ‘… haar mond was zo rood als een gloednieuwe brandblusser.’

Hollywood Chandler werd beroemd en rijk, mede door het werk dat hij voor Hollywood deed. De mooie, jonge vrouwen volgen elkaar op, Cissy wordt ziek en sterft in 1954, ze is dan 84. Chandler drinkt nog meer, doet opnieuw een poging tot zelfmoord. Was het een kreet om hulp? Hij schrijft dat Cissy zijn hartslag was geweest: ‘Tot mijn grote, maar nu zinloze spijt, heb ik niets geschreven dat haar aandacht waard was. Geen enkel boek dat ik aan haar kon opdragen. Ik had het wel in mijn hoofd, maar ik schreef het nooit. Misschien kon ik het wel niet schrijven.’

Vijf jaar na Cissy overlijdt Chandler, officieel aan een pneumonie. Op zijn begrafenis waren slechts 17 aanwezigen. Vorig jaar werd Cissy, bijna zestig jaar na haar dood, bijgezet in zijn graf in La Jolla. Door de emotie was Chandler blijkbaar vergeten haar urne te gaan opvragen en was die zoekgeraakt. Een Chandlerspecialist had bewijzen gevonden dat Chandler naast Cissy wou worden begraven. Met de hulp van juriste Aissa Wayne, dochter van acteur John Wayne, kon een rechter ervan worden overtuigd Cissy te laten bijzetten. Net als Marlowe was Chandler een romanticus.

Na de biografieën van Frank MacShane en Tom Hiney was het voor Tom Williams zeker niet eenvoudig nog veel nieuws te vinden in het leven van Raymond Chandler. Hij ging wel dieper pluizen in zijn jeugd en corrigeert een paar verhalen over zijn oorlogsperiode in Europa. Hij legt andere accenten die Chandlers houding tegen vrouwen kunnen verklaren en gelooft niet in zijn latente homoseksualiteit. Maar Williams laat ook vragen onbeantwoord, zoals wat er met vader Maurice gebeurde, waarom Marlowe eigenlijk privédetective werd.

Fred Braeckman

Tom Williams, Raymond Chandler: A Life, A Mysterious Something in the Light, Aurum, £20, 386p., ISBN 978 18 495 4307 1

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content