Johan Daisne’s 100ste geboortedag

‘Hij was ooit de Tom Lanoye van zijn tijd’, aldus biograaf Johan Vanhecke over Johan Daisne die vandaag 100 zou zijn geworden.

Zondag 2 september is het precies honderd jaar geleden dat in Gent Herman Thiery werd geboren. Hij werd bekend onder zijn schrijversnaam Johan Daisne. Zijn eeuwfeest wordt op een vrij bescheiden manier gevierd.

Daisne is een beetje in de vergetelheid geraakt, geeft biograaf Johan Vanhecke toe. Hij is nu zeker minder bekend dan de andere Vlaamse auteurs die dit jaar gevierd worden: Conscience en Boon. Voora’l De man die zijn haar kort liet knippen’ en ‘De trein der traagheid’ zijn bijgebleven. Door de verfilming en ook door het feit dat ze vaak op school werden gelezen. ‘Barazeartea’, een minder bekende roman van Daisne, vindt Vanhecke zijn modernste, ook omdat hij op een hedendaagse manier over het schrijversproces gaat.

Johan Daisne was een veelschrijver. Poëzie, toneel, luisterspelen, romans, essays, reisverhalen… niets was hem vreemd. Zowat heel zijn oeuvre staat in het teken van het magisch realisme, een literaire stroming die het leven als een mix van werkelijkheid en verbeelding zag. Daisne: ‘Het magisch realisme droomt niet van een droomkunst. Het wil integendeel alles uit de werkelijkheid halen, onze enige en grootste droom. Al de rest is nachtmerrie.’ Geen wonder wellicht dat Daisne honderden bladzijden over film heeft geschreven. Hij noemde ze filmatiek, een soort literaire recensies.

Aimabel
Heel wat anekdotes doen de ronde over Daisne. Boon moest van zijn werk niet al te veel hebben. Zo liet hij in de toenmalige krant Vooruit ooit weten: ‘Het mooiste aan Johan Daisne’s boeken, en ik zeg dat zonder ironische bedoelingen, zijn de titels.’ Al even weinig opgetogen was Boon over het jaarlijkse 1 mei-gedicht van Daisne in de krant. Wat Daisne niet belette een boek naar Boon te sturen met een persoonlijke opdracht. Wie Daisne heeft gekend herinnert zich hem als een aimabel, romantisch man. Vanhecke: ‘Hoewel ze literair zeker niet op dezelfde lijn zaten, verdedigde hij Claus toen zijn film ‘De Vijanden’ door de filmrecensenten werd gekraakt.’ Hij was een harde werker die vaak ’s nachts schreef. Overdag was hij hoofd van de Gentse Stadsbibliotheek die hij overigens met morele bezorgdheid leidde. Eriek Verpale in ‘Olivetti 82’: ‘Het klopt dat hij, Daisne, als hoofdbibliothecaris niet zonder meer vieze boeken wenste uit te lenen. Nog maar ’s terug naar de Catalogus, Supplement tot 1971. Dat de zedelijke waarde der werken opzettelijk niet in de catalogus werd aangeduid om geen ongezonde belangstelling te wekken. Elk boek, zo lees ik, draagt echter een teken dat aangeeft op vertoon van welke kleur lezerskaart het kan worden uitgeleend.’

Religieuze vrijmetselaar
Wanneer de biografie van Daisne precies verschijnt weet Johan Vanhecke niet. Het speurwerk is zo goed als af, nu is hij met het verwerken bezig. ‘Eigenlijk is het hele oeuvre van Daisne autobiografisch. Hij heeft een heel bewogen leven gehad. En dat uit zich in zijn werk. Hij heeft veel geleden onder de dood van zijn dochtertje, geraakte dat nooit helemaal te boven. Daarna liep het mis met zijn eerste huwelijk. In het begin was hij heel extravert tot de periode van ‘Met dertien aan tafel’. Je zou hem zelfs de Tom Lanoye van toen kunnen noemen. Later werd hij introvert, minder uitbundig. Er zaten ook heel wat tegenstellingen in de man en zijn werk. Zijn communistische denkbeelden heeft hij van zich afgezet. Hij was vrijmetselaar met religieuze gevoelens. Het is duidelijk dat hij dit allemaal heeft trachten te verwerken in zijn boeken. Vaak wordt hij in één adem met Hubert Lampo genoemd. Opvallend is dat bij Lampo het hoofdpersonage altijd iemand van een jaar of veertig is. Bij Daisne lijkt de leeftijd van het hoofdpersonage mee te lopen met zijn eigen leeftijd en zijn herinneringen.’

Johan Daisne overleed op 9 augustus in Gent. Een straat bij het centrum kreeg zijn naam.

Fred Braeckman