Honderdste (100ste!) boek van Paul Claes

Morgen verschijnt ‘C’, het 100ste boek van Knacks huisdichter Paul Claes – én zijn 99ste: ‘Onvergetelijke verzen’.

Paul Claes wordt morgen 100! En dat 32 jaar na ‘Het netwerk en de nevelvlek’, zijn baanbrekende studie over intertekstualiteit die onlangs werd heruitgegeven. Zijn werk heeft vele gezichten maar als vertaler en bloemlezer is hij een regelrecht wonder.

Claes was als schrijver een late roeping – op het moment van dit debuut was hij al 36 – die naarmate hij ouder wordt jaarlijks ongeveer een vijftal boeken produceert en als het van hem afhangt zouden dat er gerust één per maand kunnen zijn. Ondertussen is hij immers ook nog Knacks huisdichter en tot voor kort blogde hij maandelijks op Boekenburen, met zijn laconiek-tegendraadse ‘Glimpen’ die hoogdringend eveneens in druk zouden moeten verschijnen. In deze oneliners – één per dag – komt het speelse genie van Claes het best tot uiting: ‘SMAK, MUS, STAM, M, MAS: cultuurhuizen voor krasse kleuters’.

Claes zou de perfecte kamergeleerde geweest zijn maar omdat de waan van de dag in de kunsten en de literatuur hem furieus maakt, gebruikt hij zijn unieke eruditie om die façade te dynamiteren en te tonen welke ongelofelijke schatten er dreigen verloren te gaan. Het geheugen was immers bij de klassieken de moeder van de muzen. Zonder grondige kennis van het literaire erfgoed is levende literatuur niet mogelijk.

Claes maakte aanvankelijk faam als vertaler die wilde laten zien wat voor een rijkdom de beste schrijvers en dichters hun lezers kunnen schenken: van de Griekse en Latijnse klassiekers tot de negentiende-eeuwse symbolisten, zoals Stéphane Mallarmé en steeds weer Arthur Rimbaud, of twintigste-eeuwse modernisten, zoals Ezra Pound of TS Eliot. Al deze vertalingen werden ondertussen in prachtige bloemlezingen verzameld.

Claes ontpopte zich tot Mister Canon met zijn ‘Lyriek van de Lage Landen’ waarin hij 1000 jaar Nederlandstalige poëziegeschiedenis voorbeeldig becommentarieert. In ‘Onvergetelijke verzen’ kookt hij die traditie verder in tot honderden onsterfelijke dichtregels.

‘Het diepste leven is een schuwe hinde / die vlucht voor geraas en luide gezichten’ van Henriette Roland Holst is Claes waarschijnlijk uit het hart gegrepen. Claes heeft zich altijd in de marge van het literaire leven opgehouden omdat hij zoveel belangrijker beschavingswerk te doen had. Daarom is hij allicht nooit hoogleraar geworden.

Ook al kan hij op zijn eentje de literaire erfenis van het Westen niet doorgeven, hij heeft essentiële onderdelen ervan alleszins weer nieuw leven ingeblazen. Wie ‘C’ leest, zijn honderdste in de vorm van een geraffineerd alfabet, die ontdekt een Clauswoordraadsel met oplossingen achteraan. Clausiaanse benaming voor borsten? Uiers!

Zelf is Claes een niet onverdienstelijk dichter en romanschrijver die enkele beklijvende historische romans heeft geschreven. Zijn blijvende bijdrage aan de Nederlandstalige literatuur ligt echter zonder meer in zijn uitzonderlijk talent van vertaler, bloemlezer én commentator: ‘Wie schrijft, die blijft. Wie leest, leeft dubbel.’ Wie wil kennis maken met de magie van de literaire meesters, moet Claes lezen. Hij is dé gids.

Frank Hellemans