‘Grass was altijd al uit op sensatie’ (Reich-Ranicki)

Günter Grass is voortaan persona non grata in Israël. De bekende Duitse literatuurcriticus Marcel Reich-Ranicki is niet mals voor hem.

De Duitse Nobelprijswinnaar Günter Grass is niet langer welkom in Israël. In het gedicht ‘Was gesagt werden muss’, waarvan de publicatie vorige week woensdag een internationaal schandaal uitlokte, beschuldigt Grass Israël ervan de wereldvrede te bedreigen.

Avi Primor, Israëlisch ex-ambassadeur in Duitsland, noemt de maatregel van de Israëlische regering overdreven en populistisch. Primor heeft Israëls minister van Binnenlandse Zaken Eli Yishai van de streng-religieuze Sjas-partij op de Duitse openbare omroep bekritiseerd: ‘Ik geloof dat de minister van Binnenlandse Zaken helemaal niets van Duitsland begrijpt. Ik vind dat verkeerd.’ Yishai rechtvaardigt het inreisverbod met een wet die het mogelijk maakt voormalige nazi’s de toegang tot Israël te ontzeggen. Grass behoorde op het einde van de oorlog tot de Waffen-SS, maar maakte dat pas in 2006, zestig jaar na de feiten, schoorvoetend in zijn boek ‘De rokken van de ui’ bekend.

Ook bij de democratische Duitse politieke partijen, die het gedicht van Grass afkeuren, is er slechts weinig begrip voor de Israëlische maatregel tegen de schrijver. De sociaaldemocraten vinden de sanctie misplaatst. De groenen hebben via hun woordvoerder bekendgemaakt dat het Israëlische inreisverbod van weinig soevereiniteit getuigt en niet erg slim is. De Duitse regering zelf houdt zich eerder op de vlakte. Weliswaar zei de liberale minister van Buitenlandse Zaken Guido Westerwelle dat het vanwege Grass absurd is om Iran en Israël als moreel gelijken op te voeren, maar bondskanselier Angela Merkel (CDU) liet via haar woordvoerder verstaan dat in Duitsland de kunst vrij is en dat de regering gelukkig de vrijheid geniet om niet op elke kunstuiting te hoeven reageren.

De meeste Duitse schrijvers staan niet achter Grass. De zanger en dichter Wolf Biermann behoort tot de weinigen die Grass in naam van de vrije meningsuiting verdedigen, ook al noemt Biermann het gedicht van zijn collega ‘een literaire doodzonde’. De Duitse Nobelprijswinnares Herta Müller adviseerde Grass wat terughoudender te zijn omdat hij niet in staat is neutraal te oordelen.

Het scherpst was de befaamde criticus Marcel Reich-Ranicki in een gesprek met de ‘Frankfurter Allgemeine Sonntagzeitung’. Volgens Reich-Ranicki is Grass’ gedicht, dat hij literair mislukt noemt, een gemeenheid. Door deze gemeenheid heeft Grass een schandaal uitgelokt waardoor hij de aandacht krijgt die hij met zijn boeken nooit heeft genoten.

Reich-Ranicki: ‘Grass was altijd al uit op sensatie, op affaires, op schandalen. Met zijn gedichten heeft hij weinig bereikt. Hij heeft slechts één werkelijk sensationele roman geschreven, de “Blechtrommel”. Met zijn literaire werk heeft hij bereikt wat hij kon bereiken, meer heeft hij niet te bieden. En dat hij nu de Joden aanvalt is geen toeval.’ Daarmee bedoelt Reich-Ranicki dat Grass nog meer aandacht kreeg door het schandaal op de vooravond van het Pessachfeest uit te lokken, een tijdstip dat de vijanden van Israël graag gebruiken om hun pijlen op de Joden te richten.

Piet de Moor