Geert Mak over Ghent, USA

Een merkwaardig fragment in ‘Reizen zonder John’ van de Nederlandse schrijver Geert Mak gaat over Ghent, een dorpje op het weidse platteland van Minnesota dat rond 1880 gesticht werd door Vlaamse kolonisten. Aan Knack.be vertelt de auteur hoe hij daar terechtkwam.

Geert Mak: ‘Toen ik met mijn boek bezig was en door Amerika reisde, merkte ik dat het gek genoeg ook elementen had van mijn boek over het Friese platteland (‘Hoe God verdween uit Jorwerd’, 1996). Net zoals je in Europa dorpsgemeenschappen ziet verdwijnen, zie je in Amerika ook kleine plaatsjes verdwijnen, opgelost worden, wegsmelten. Deels omdat de stadscentra zijn vervangen door suburbs met shopping malls. Deels vanwege het verschijnsel dat je ook in Europa ziet, maar dan veel spectaculairder: het platteland dat leegloopt, de mensen die massaal wegtrekken naar de grote steden. Om die reden heb ik een kleine omweg gemaakt naar mijn vriend Joe Amato, een van de belangrijkste lokale historici van Amerika. Joe heeft zijn hele leven lang de invloed en de effecten van de modernisering in de vorige eeuw bestudeerd. Hij kan fantastisch vertellen hoe Minnesota in de pionierstijd werd bezet door tienduizenden immigrantenfamilies, hoe overal op die waanzinnige vlakten kleine boerderijen verschenen.

Ook van Vlaamse immigranten dus?

Mak: ‘Ja. Rond 1880 vertrok een kleine kolonie Belgen onder leiding van een pastoor naar een plaatsje vlakbij Marshall en dat noemden ze Ghent. Daar begonnen ze een bestaan, als landbouwers. Tot 1940 waren de meesten heel succesvol.

Tot de landbouw in snel tempo moderniseerde en in handen kwam van moderne conglomeraten.

Mak: ‘Joe Amato nam mij mee naar Ghent om te tonen wat het effect daarvan is geweest van op één klein plaatsje. Hij nam me mee naar het archief van Marshall. Daar kon je bijvoorbeeld aan de oude kaarten heel goed zien hoeveel waterputten er vroeger waren. Een waterput betekent bijna altijd een huis. Als je zo’n kaart ziet, zo’n plattegrond van de omgeving in 1920 dan zie je overal putten staan. Dat betekent opnieuw dat je het zag wemelen van de huizen op die vlakte. Boerderijtjes. De hele vlakte stond ook vol met krakende windmolentjes waar ze dat water mee omhoog trokken. Dat kon je heel goed zien op die oude kaarten. En als je nu kijkt, zie je een grote oneindigheid. En hier en daar een enkele, heel grote boerderij. Verder is het allemaal leeg land. Dat wel bewerkt wordt door enorme landbouwbedrijven en grote conglomeraten. Maar die gewone boerenstand, die is helemaal verdwenen. Die zijn allemaal naar de stad vertrokken. Dat is ook het verhaal van Ghent.’

Zijn de oorspronkelijke Vlaamse families intussen allemaal naar de stad vertrokken?

Mak: ‘Allemaal, op één familie na. En er is nog één café, dat nu wankelt op de rand van zijn bestaan. Twintig jaar geleden was dat café nog een levendig centrum, waar al die immigranten van de eerste generatie hun tradities hoog hielden. Dat hoort nu eenmaal bij immigranten. Ook de Nederlandse kolonisten deden dat, net als de Turken en Marokkanen dat vandaag in Europa doen. Ze proberen hun eigen gewoontes overeind te houden, omdat ze allemaal sterven van de heimwee. Joe Amato vertelde me de anekdote van een Belg die zo nu en dan in een windmolen klom, om dan de hele avond alleen maar naar de horizon te kijken, naar waar België ooit was. Pure heimwee. Dezelfde verhalen heb ik ook over de Nederlanders gehoord, over de Duitsers. Allen probeerden ze ook, zo snel ze er waren, iets eigens neer te zetten. De Nederlanders bouwden een protestantse kerk. Voor de Belgen was het een café, en ook een eigen kerk.

Verdwijnen die dingen allemaal weer als de mensen naar de steden trekken?

Mak: Die kerk is dicht, die school is dicht. In het café ben ik langsgeweest. Dat was zo grappig. Ik stapte er binnen en dacht: dit is een door en door Vlaams café. Alleen: de mensen die het runden, wisten dat zelf helemaal niet meer. Da waren Amerikanen, al denk ik wel dat ze van Vlaamse afkomst waren. Maar het café zelf had echt zo in Gent kunnen staan. De sfeer was er nog helemaal.’

Deze week publiceert Knack een uitgebreid fragment uit ‘Reizen zonder John’ van Geert Mak, waarin hij het hele verhaal van Ghent vertelt. Bij Knack zit ook een bon waarmee u het boek voor een voordeelprijs van 12,95 euro kunt afhalen bij Standaard Boekhandel.