Amper heeft de Duitse paus Benedikt XVI zijn aftreden aangekondigd, of Duitsland staat op zijn kop, aldus Knack-correspondent Piet de Moor vanuit Berlijn.
De driewoordenslogan ‘We-zijn-paus’ is eensklaps verleden tijd geworden. Het nieuws van Ratzingers abdicatie sloeg gisteren op de dolle Rosenmontag in Duitsland in als een bom. Maar de Duitse publieke omroepen ARD en ZDF, die al hun camera’s op de gekken van Keulen en Mainz hadden gericht, waren overdonderd. Het eindeloze carnavalspektakel kreeg voorrang. Wie geïnformeerd wilde worden, moest overschakelen op kanaal Phoenix, de enige Duitse zender die zijn reputatie van ‘event canal’ alle eer aandoet.
De Duitsers treuren om het aftreden van hun paus, misschien nog het meest zijn uitgevers. Niettemin, ook in het afscheid zit muziek. Uitgeverij Droemer Knaur stuurde twee uur na het inslaande nieuws al een mail in de wereld waarin voor een nieuw boek met redevoeringen en preken van Benedikt reclame wordt gemaakt: ‘Het boek bij het aftreden van de paus.’ Ook uitgeverij Herder, waar de paus als schrijver echt thuis is, staat met een batterij Benedikt-experts in de startblokken. Allemaal hebben ze de ambitie om de definitieve biografie van Joseph Ratzinger te schrijven.
Als nieuwsgierige lezer zou je natuurlijk willen weten of het Vatileaks-schandaal de paus werkelijk zo heeft uitgeput en verbitterd als overal wordt beweerd. In die affaire gaat het om Benedikts kamerdienaar die in nog altijd onopgehelderde omstandigheden geheime documenten van de paus vervreemdde en aan de media doorgaf. De ‘Frankfurter Allgemeine Zeitung’ meent vandaag te weten dat de paus sindsdien zo van zijn directe omgeving walgt dat hij zijn kamer afsluit en met de directe buitenwereld bij voorkeur communiceert met kattenbelletjes die hij onder zijn deur doorschuift.
In dat geval zou er ook een vorm van vergelding in het aftreden van de verzwakte Benedikt kunnen schuilen: hij heeft de curie, die hem als stroman en als marionettenpaus wilde manipuleren, een hak gezet. Volgens alle berichten was de curie, waar de functionarissen bij wijze van spreken zelfs het talent hebben om het gras te horen groeien, totaal verrast door de beslissing van de paus. Ook daarover zullen zijn biografen het moeten hebben, en de romanciers die zijn vita voor hun thrillers zullen gebruiken.
De ultramontane Duitse schrijver Martin Mosebach (‘Het onvermijdelijke toeval’, Nieuw Amsterdam), die enige tijd gelezen opzien baarde door zijn voorstel om godslastering weer strafrechtelijk te laten vervolgen, heeft in een opiniestuk het wierookvat over de aftredende paus gezwaaid, en wel met het argument dat deze paus eindelijk weer de puntjes op de i heeft gezet door correcties aan te brengen op de theologische vergissingen van het Tweede Vaticaans concilie. In zijn stuk betreurt Mosebach het dat het Europese Westen, dat zijn eigenheid volgens de schrijver helemaal aan het christendom te danken heeft, zich van zijn christelijke bronnen heeft afgekeerd.
Alleen de Italianen, die Ratzinger nooit echt als paus hebben aanvaard, lijken zich over het aftreden van Benedikt te verheugen en zeggen dat de profetie van Nanni Moretti is uitgekomen. Dat is een toespeling op de film ‘Habemus papam’ uit 2011 waarin Michel Piccoli een paus speelt die voor de lasten van het pausdom wegloopt.
Piet de Moor
