‘De vrouwen die ik ken, maken allemaal hun man af’

Haar debuut Vochtige streken zorgde voor controverse – en een navenante verkoop: 2 miljoen exemplaren. Seks en alles wat daarmee te maken heeft, is opnieuw verre van weg uit haar nieuwste, Schootgebed. Maar de dood treedt nu ook nadrukkelijk op de voorgrond, met name die in haar eigen familie.

In Vochtige streken ging de achttienjarige heldin Helen door voor het alter ego van een Duitstalige schrijfster die met krasse details, in een ongezouten taal en met veel plezier alle grenzen van de schaamte overschreed. Seks bij het leven, maar in haar nieuwe boek Schootgebed gaat het vooral over de dood, vanuit een amper versluierd autobiografisch perspectief. Het gebeurde in het jaar 2001. De geboren Engelse wilde in London haar bruiloft vieren. Met de auto onderweg ernaartoe verongelukten haar moeder en drie broers. Tot voor kort sprak Charlotte Roche (33) nooit in het openbaar over het ongeval.

Schootgebed is een heel ander boek. Het vraagt een hele inspanning van de lezer, omdat het een grote emotionele, bijna pathologische kracht heeft en ook een ernst en een choquerende eerlijkheid. De openingsscène met het echtpaar dat op klaarlichte dag het donsdeken afwerpt en orale seks heeft, is zomaar even vijftien bladzijden lang.

Roche: Ik begin altijd zeer direct. De vraag hoe je seks hebt als er nog een kind door het huis rent, is toch ook een thema waarover niemand serieus spreekt? Zoiets thematiseren is een van mijn grote geneugten bij het schrijven.

En hoe schrijf je dat?

Roche: Welja, ik weet toch hoe zoiets afloopt. Ik ga zitten en overloop dat in gedachten, millimeter voor millimeter, ik meet alles zoals op een landkaart. Ik beschrijf seks zoals ik hem heb of zoals ik hem graag zou hebben als ik eens meer tijd had. De bedoeling is om zeer veel van jezelf prijs te geven, hoewel dat natuurlijk ook pijnlijk is, omdat ik bijna alles opschrijf wat ik heb geleerd over seks en pijpen. Eerlijk, liefdevol, met liefde voor het detail, zo moet dat zijn. Mijn man zegt dat hij zich geen zo uitvoerige pornografische scène in een andere roman kan herinneren, en hij weet daar meer van dan ik. Ik weet gewoon dat zulke passages geil maken, maar ik schrijf ze niet alleen daarom.

Waarom dan nog?

Roche: Voor mij is zo’n boek een reusachtig therapiegesprek. Het waren toch vooral vrouwen die reageerden op Vochtige streken: lezeressen en journalistes die dingen uit zo’n boek plukken en met wie er dan een relatie tot stand komt. Zij komen niet vanwege het schandaal en zij zijn evenmin verontwaardigd.

Uw nieuwe boek is een soort bekentenisliteratuur. De poging om dingen te vertellen die men eigenlijk aan niemand meedeelt. Bent u niet bang van zo’n bekentenis? Roche: Ik wil gewoon supermoedig zijn. Natuurlijk ben ik ook altijd ongelofelijk bang van mijn durf, bang dat ik daarna dood ben, dat er daarna geen leven meer is, wanneer je al die dingen prijsgeeft. En dan zeg ik bij mezelf: dat mag geen rol spelen! Het is bijna alsof ik mezelf bestraf voor mijn angst. Maar er komt veel voor in de plaats: misschien geeft de openbaarheid me iets wat ik als kind niet had: aandacht, liefde. Alleszins vergoedt het veel wanneer lezers zeggen: uw boek betekent veel voor mij. Of: grappig wat u daar schrijft, dat ken ik goed.

Elizabeth, de vertelster in Schootgebed, is behoorlijk van god los kun je zeggen.

Roche: Dat is zo, ja.

Uit liefde voor haar man ontwikkelt ze een onderdanige, bijna pornografische vorm van seksualiteit. Ze haat de lappendeken waarin ze leeft. Eigenlijk haat ze alles in haar leven, behalve haar man, die ze dan echter afmaakt. Als mannelijke lezer kun je bang worden van Elizabeth.

Roche: Het is duidelijk dat in een roman niet alleen de eigen verhalen maar ook die van andere paren binnenstromen, en het komt inderdaad overeen met mijn ervaring dat het bijna altijd de vrouwen waren die ik zag uitrazen. Noem het vrouwvijandig, maar de vrouwen die ik ken zijn nu eenmaal neurotisch en ze maken allemaal hun mannen af. Mannen leggen het veel rustiger aan boord. Ze houden van hun vrouw en zeggen: je bent mooi. Ze zeggen almaar hetzelfde, maar het levert niets op. Die vrouwen zeggen: ik weet het heel zeker, jij gaat vreemd en je vindt me in werkelijkheid niet mooi. En ik heb het hier niet alleen over mezelf. Vrouwen reageren alles uitgerekend af op degene van wie ze het meeste houden.

Misschien kent u de verkeerde vrouwen?

Roche: Ik weet het niet. Vrouwen zouden moeten kunnen toegeven: bij ons thuis is er stront aan de knikker, en ik maak mijn relatie kapot, hoewel ik dat niet wil.

Maar waarom doen ze dat?

Roche: Omdat ze veel meer druk ervaren dan mannen. Ze moeten mooi zijn, een fantastische moeder zijn, werken, alles moet fantastisch, fantastisch, fantastisch zijn. Mannen hebben die druk niet, die maken zich niet kapot, die tellen niet bij elke maaltijd de calorieën, en daar worden vrouwen pissig van. En ik denk dat die druk niet van de mannen komt.

Vanwaar dan wel?

Roche: Van de vele beelden. Van de schijtbladen. Vrouwen mogen geen dikke bovenarmen hebben, geen vrouwelijke dijen, ze moeten dit en dat doen, en alles aan ze is verkeerd.

Elizabeth is een soort prototype voor vrouwen met een neurotische zelfhaat?

Roche: Ja, we zijn helaas zo dat veel bij ons functioneert via ons uiterlijk. In vrouwenbladen worden gemanipuleerde beelden gepubliceerd, waarop vrouwen geen poriën hebben, armen zonder haren, billen zonder cellulitis, en we kijken zelf in de spiegel en vragen ons af: hoe zie ik er nu uit? En zo financieren vrouwen een reusachtige industrie.

Elizabeth plooit volledig voor het dictaat. Ze probeert voor haar man beter te zijn dan elke pornoactrice, en voor een gezamenlijk bordeelbezoek scheert ze zich van kop tot teen.

Roche: Ja, maar ze evolueert. Ik wou een neurotische vrouw tonen die verandert. Door therapie.

Ten slotte verlangt ze naar seks met een andere man. Merkwaardig therapiesucces.

Roche: Maar ze is niet meer deemoedig en ze ontwikkelt haar eigen wensen, ook al belasten die misschien het paar.

Elizabeth is een vrouw die vreselijk veel moeite doet om te beantwoorden aan een beeld.

Roche: Ik moet lachen als u dat zegt. Want ik ben precies zo. Als ik een waarheid heb ontdekt, moet ik die meteen omzetten. Dat werkt iedereen rond mij op de zenuwen. Als ik een boek lees als Eating Animals van Jonathan Safran Foer, weet ik meteen: nooit in je hele leven eet je nog vlees, nooit meer. Ik heb zelfs de cover van het boek onder mijn linkerpols laten tatoeëren.

Is dat allemaal niet verschrikkelijk vermoeiend?

Roche: Totaal vermoeiend. Waarschijnlijk moet ik boeken schrijven omdat ik anders echt zot zou worden.

U zou iets luchtigers kunnen doen.

Roche: Gaat niet. En als ze zeggen, dat houd je nooit uit, dan is dat pas echt een stimulans: ik zal het jullie eens tonen.

U hebt de anderen nodig, om op u te letten.

Roche: Alsof ik een iets te klein superego had.

Maar liefst twee miljoen lezers.

Roche: Precies.

Is Elizabeth aan het eind van het boek een gelukkiger mens?

Roche: Ik vind van wel.

En de schrijfster?

Roche: Die heeft schrik van de gesprekken met de pers. Toen ik het boek schreef, waren er geen blokkades, ik had een plan en wist wat erin moest. Maar toen ik het uit handen gaf, wilde ik niet langer aan mijn boek werken. Dat de thema’s me persoonlijk zo raken, is nieuw voor me. Plots was het boek een monster voor me.

Met een monsterachtige vrouwenfiguur.

Roche: Het taboe van de vrouw als relatieterroriste interesseerde me. En dat zijn absoluut ook autobiografische problemen.

Lothar Gorris en Claudia Voigt

Charlotte Roche, Schootgebed, De Bezige Bij, 288 bladzijden, 18,90 euro.

Lees het vervolg van het interview in de boekenspecial van Knack Extra, in de krantenwinkel