De favoriete boeken over Vlaanderen van Frans Crols: ‘Met brio klopt Claus op het bakkes van een traditioneel Vlaanderen’

Tegenwoordig lijkt alles te draaien rond ‘identiteit’: wie zijn we, waar komen we vandaan, en waarvoor staan we? Knack ging op zoek naar boeken die de Vlaamse ziel vatten, als zoiets al bestaat, en vroeg bekende lettervreters naar hun essentiële boeken over Vlaanderen. Vandaag: Frans Crols, ex-directeur Trends.

Jeroen Olyslaegers, Wil

Een schreeuw uit het hart. De familie Olyslaegers heeft een collaboratie-achtergrond en Jeroen slaagt erin om jaren na datum een menselijke schets te schrijven over de schlemielige, kleine meelopers met de Duitse bezetters. Zeer herkenbare portrettering van de zwevers, klungels, radicalen die dobberden in het kielzog van de nazi’s. Bovendien geschreven in een parelende stijl.

Koen Peeters, De mensengenezer

Een voorouder zittend op je schouder die fluistert, oordeelt, verwijt en in je leven blijft haken. Een goedhartige demon. Het kan en gebeurt, in de Kwango en achter de IJzer in Vlaanderen. Koen Peeters verbindt West-Vlaanderen en zijn stugheid met de medicijnmannen, voorspellers en trommelaars van de Kwango, het Congolese expansiegebied van Vlaamse missionerende jezuïeten.

Stefaan Hertmans, Oorlog en terpentijn

Boren in familiekronieken wekt spoken tot leven. Opa Hertmans schenkt oude cahiers aan zijn schrijvende kleinzoon. Die distilleert uit de bladzijden een ontroerende hommage aan zijn grootvader, met diens armoedige kinderjaren in Gent, gruwelijke frontervaringen aan de IJzer en de vroegtijdige dood van zijn grote liefde. Hertmans senior vindt balsem voor zijn verdriet in de schilderkunst. Een prachtig boek vol literaire non-fictie en beeldend voor Arm Vlaanderen.

Hugo Claus, Het verdriet van België

Ontzettend goed geschreven en een politieke biecht die kan tellen van een schrijver die veel dieper dan hij dat op het publieke forum verwoordde in zijn latere jaren, diende te leven met de ijverige collaboratie van zijn ouders. Hugo Claus verwerkt zijn jeugdjaren, 1942 tot 1949, in deze afrekening met de Tweede Wereldoorlog, de Vlaamse politieke idiotie van toen en de verscheurende uitwerking van dit gehaspel op de familierelaties. Mooi voorbeeld van de bekende uitspraak van William Wordsworth: “The Child is the Father of the Man”.

Hugo Claus, Omtrent Deedee

Dit boek uit 1963 hakt een schijnheilig Vlaams katholicisme aan spaanders. Op de jaarlijkse herdenking van de dood van moeder in een pastorie doet de drank en de naijver onder de familieleden de katholieke moraal aan gruzelementen vallen. Met brio klopt Claus op het bakkes van een traditioneel Vlaanderen dat eerder leeft in dubbelzinnigheid en heimelijkheid dan trouw en waarheid.

Stefaan Brijs, Arend

Minder bekend en populair dan De Engelenmaker met zijn worsteling tussen zin en onzin en geloof en wetenschap, maar evenzeer verplichtte lectuur voor wie ooit aanvoelde dat hij nooit had mogen geboren worden, omwille van lichamelijke, mentale en sociale handicaps. Een roman over de zoektocht van een kind naar zichzelf, naar liefde, naar begrip.

Jef Geeraerts, Gangreen 1, Black Venus

De beste schrijver over de kolonisering van Centraal-Afrika. Na “Ik ben maar een neger” met de verhalen over de chaotische Dipenda van 1960, volgde zeven jaar later deze goed geschreven geschiedenis over de politieke, mystieke, seksuele betovering die Congo uitoefent op een jonge koloniale ambtenaar. Beter dan de propere, technische boeken over de geschiedenis van de vroege en latere betrekkingen tussen België en zijn kolonie graaft Geeraerts naar de kern van de mislukte osmose.

Louis-Paul Boon, Het geuzenboek

Mijn favoriete boek uit het brede en diepe oeuvre van Boon. Op basis van historische documenten verhaalt hij over de beeldenstorm en de wilde godsdienstoorlog in Vlaanderen. Wat eeuwen geleden aan fanatisme, bloed en gruwel speelde aan IJzer en Schelde is een spiegel van wat vandaag islamradicalen opdringen aan landen en volkeren in het Midden-Oosten, met uitlopers naar het westen.

Stijn Streuvels, De vlaschaard

Op de rijke akkers van boer Vermeulen in West-Vlaanderen speelt een generatieconflict met zoon Louis dat honderd jaar later herkenbaar blijft in de spanningen die men vandaag kan zien en beleven in de overheveling van geld, macht, invloed en kennis tussen generaties die mekaar een onderneming, groot of klein, willen doorschuiven. Boer Vermeulen is het symbool van hardheid, gebrek aan inleving in hiërarchische gezinnen, tot in 2018.

Bruno De Wever, Greep naar de macht

Het blijft spijtig genoeg bon ton in veel Vlaamse kringen om weinig of niets te willen weten over de Vlaams-nationalistische ontsporing tijdens de Tweede Wereldoorlog. In dit boek ontvouwt Bruno De Wever de evolutie van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV), en parallel DeVlag/SS, van de jaren dertig tot 1944. Wie wil meepraten over de politiek vandaag moet die analyse lezen om te snappen waar veel rancune, verbittering en persoonlijke gevechten vandaan komen.

Els Witte, Het verloren koninkrijk

Dit onthullende boek van Els Witte, gebaseerd onder meer op de unieke toegang die zij had tot de Nederlandse koninklijke archieven, is een mooie illustratie van het type werken “Wat Als”… Inderdaad, Wat Als het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden was blijven bestaan. En die kans was geen hersenschim. Witte toont aan dat de Belgische revolutie van 1830 absoluut geen onvermijdelijke wending van de geschiedenis is. Er was fel verzet van de orangisten in het zuiden, en die elitemensen waren er niet alleen in Gent, ons best bekend, maar evenzeer in Brussel en Wallonië.

Hendrik Vuye, Veerle Wouters, Sleutels tot ontgrendeling

Dit is geen lectuur voor op een strandlaken. Wel is het de pijnlijke illustratie van hoe België politiek achter slot en grendel zit. De meerderheid van dit land is, met medewerking van de Vlaamse politieke partijen, door bijzondere meerderheidswetten, alarmbellen, procedures tot herziening van de Grondwet gecastreerd. Voor wie wil weten waarom België verstroopt, gestold, politiek chaotisch is met weinig tot geen dynamiek tot verandering, vindt de antwoorden, én de oplossing, in dit taaie, echter noodzakelijke politieke boek. Het Grendelboek stelt middelen voor om België te ontgrendelen en Vlaanderen meer vrijheid te geven.