De 10 beste non-fictieboeken van 2013

Van de bio’s over WF Hermans en Gerard Walschap tot een geschiedenis van de napalm en de landloperskolonies in Wortel en Merksplas.

1. Gerard Walschap: een biografie – Jos Borré (De Bezige Bij)

Walschap hoort tot de beste Vlaamse schrijvers ooit. Hij verdient de prachtige, uitgebreide biografie die Jos Borré over hem publiceerde. Ze is onthullend en zakelijk, ze gaat zowel over zijn werk als over de mens. Zeker niet kritiekloos heeft Borré het ook over Walschap in de Tweede Wereldoorlog. Nuchter en met de blik naar de lezer. Zoals het hoort bij een goede bio.

2. Laatste trein naar Zona Verde – Paul Theroux (Atlas Contact)

Neemt briljante Paul Theroux afscheid als reisschrijver? Het lijkt erop. Het is een teleurgesteld man die dit keer zijn doel, van Zuid-Afrika naar Timboektoe, niet bereikt. Kritisch, maar naar eigen zeggen toch optimistisch, stelt hij veel in vraag. De ontwikkelingshulp aan Afrika bijvoorbeeld. En de rol van China als nieuwe kolonisator.

3. De mislukkingskunstenaar. Willem Frederik Hermans. Biografie deel I – Willem Otterspeer (De Bezige Bij)

Het eerste deel van een magistrale biografie. De biograaf werkte er elf jaar aan en had een unieke kijk in de archieven van WFH. Deel I gaat over zijn eerste dertig jaar. Hij wordt getekend als een achterdochtig, eerzuchtig en nimmer tevreden man. Otterspeer blijkt naast een getalenteerd biograaf ook een schitterend verteller. Uitkijken al naar deel II.

4. Hitlers furiën – Wendy Lower (Spectrum)

Een half miljoen Duitse vrouwen trokken tijdens de nazi-periode naar het militair veroverde Oosten van Europa. Ze waren even beestachtig als de nazi-mannen en getuige en/of mededader aan de Holocaust. Een onthullend, soms gruwelijk boek.

5. Napalm: An American Biography – Robert M. Neer (Harvard University Press)

Napalm, uitgevonden in het begin van de jaren veertig van de voorbije eeuw, werd tijdens de Tweede Wereldoorlog een duivels moordwapen. De afkeer ervoor kreeg een hoogtepunt tijdens de Vietnamoorlog. Pas in 1980 verboden de Verenigde Naties min of meer het gebruik ervan. Harvard historicus Robert Neer schreef er een verbijsterende ‘biografie’ over.

6. Landlopers. Vagebonden, verschoppelingen en weldadigheidskolonies – Toon Horsten (Atlas/Contact)

Toon Horsten die zijn ‘wortels in Wortel’ heeft, bracht met dit boek een stuk levendige sociale geschiedenis. Boeiend en met pakkende getuigenis vertelt hij de soms verbijsterende geschiedenis van de landloperskolonies Wortel en Merksplas. Meteen het verhaal van hoe België omging met verschoppelingen: vaak amateuristisch.

7. Verdwaald – Emma Donoghue (Atlas-Contact)

In veertien prachtige verhalen voert Emma Donoghue ons door vier eeuwen migratie naar de Nieuwe Wereld. Heerlijke literaire non-fictie over onbekende avonturiers, goudzoekers, arme mensen op zoek naar wat geluk. De verhalen zijn heel kort, maar Donoghue verwoordt in tien bladzijden een hele roman. Een soms heel ontroerend juweeltje.

8. Het Kremlin – Catherine Merridale (Nieuw Amsterdam)

Meer dan achthonderd jaar oud is het Kremlin. De ‘Rode Burcht’ is in de loop van de eeuwen soms bijna compleet vernield. En altijd weer opgebouwd: naar het beeld van de vele dictators die er hun geheimen bewaarden. Merridale gaat gedetailleerd in op de architectuur. Maar nog boeiender vertelt ze ons perfect leesbaar de altijd tumultueuze geschiedenis van het land.

9. Hitler, mijn buurman – Edgar Feuchtwanger (BBNC uitgevers)

Hitler had in München tien jaar lang een joodse buurjongen: Edgar Feuchtwanger. Edgar verhuisde toen hij vijftien was met zijn familie naar Engeland, werd er historicus en keerde niet meer terug naar Duitsland. Hij is nu 88 en schreef op verzoek van de familie zijn herinneringen. Een serene getuigenis van een joodse jongen in afschuwelijke tijden.

10. Revolte is leven. Biografie van Theun de Vries – Jos Perry (Ambo)

Een genuanceerde biografie, maar geen ode aan een veelzijdig schrijver die meer dan honderdzestig titels op zijn naam heeft staan. En tot op zeer late leeftijd communist bleef. Perry schrijft meer over de schrijver dan over de mens. Maar hij vergeet niet dat de Vries, hoewel hij beter kon weten, ook een loflied aan Stalin schreef.

Fred Braeckman