De 10 beste Engelstalige romans van 2013

Ach ja, Donna Tartt mag er nog net bij, maar er zijn toch heel wat andere, minder bekende namen die afgelopen jaar écht het mooie weer maakten in English fiction, aldus Jeroen Bert.

1. The Luminaries – Eleanor Catton (Nederlandse vertaling ‘Al wat schittert’ wordt maart 2014 verwacht bij Anthos)

Zonder twijfel de meest ambitieuze Engelstalige roman van 2013. De 28-jarige Catton grijpt voor haar met de Booker-prijs bekroonde tweede roman terug naar de victoriaanse mystery novel, gekenmerkt door een verrassend moordplot en hypergedetailleerde beschrijvingen van setting en personages. Wat ‘The Luminaries’ echter onderscheidt van zijn 19de-eeuwse voorbeelden, is de ingenieuze manier waarop Catton het spannende verhaal over de mysterieuze dood, verdwijning en zelfmoordpoging van drie bewoners van het Nieuw-Zeelandse goudmijnersstadje Hokitika vormgeeft. Het hoofdpersonage Walter Moody valt anno 1866 letterlijk met de deur in huis bij een geheime vergadering van twaalf plaatselijke heren van belang. En dan heb je zowat het meest rechtlijnige van ‘The Luminaries’ gelezen. In de 832 pagina’s die volgen, meandert Catton via Moody en de twaalf heren gestaag naar de uitgang, in twaalf hoofdstukken die verwijzen naar de twaalf huizen in een horoscoop en die steeds korter worden, naar de rol die de afnemende maan speelt in de astrologie.

2. The Good Lord Bird – James McBride (Riverhead, nog niet vertaald)

John Brown is een van die historische figuren waar de geschiedschrijving maar moeilijk vat op krijgt. Was hij als bevrijder van de zwarte slaven een Amerikaanse held, of was hij een religieuze fanaticus die de zaak van de slaven meer kwaad dan goed deed? McBride geeft geen antwoord in zijn erg grappige, historische roman (ja, humor en historische geloofwaardigheid sluiten elkaar niet uit). Hij brengt, via het in de soul gedrenkte getuigenis van ex-slaaf Henry Shackleford, de met apocriefe Bijbelcitaten goochelende Brown wel bijzonder geslaagd tot leven. Won recent terecht de National Book Award voor fictie.

3. Amerikanah – Chimamanda Ngozi Adichie (De Bezige Bij)

Weinig actuelere thema’s dan migratie. Of het zouden onze privacy, de economische crisis en de opwarming van de aarde moeten zijn. En met die laatste twee komen we onvermijdelijk toch weer bij migratie terecht. De Nigeriaanse Chimamanda Ngozi Adichie woont in Amerika én Nigeria en leeft dus net als haar hoofdpersonages Ifemelu en Obinze tussen twee werelden. Een situatie die voor veel halve en hele migranten herkenbaar en soms ook problematisch is. Dat thema vormt het kloppend hart van ‘Amerikanah’, een lijvige roman die doorleefd geschreven is, met veel oog voor de kleine maar priemende verschillen tussen culturen en tussen mensen, ook binnen dezelfde cultuur.

4. De Cirkel – Dave Eggers (Lebowksi)

Iemand Bucky Laplasse gezien? Ja, zo opgepompt vrolijk maar niettemin meedogenloos gaat het er toe in De Cirkel, een gigant van een internetbedrijf, dat de Googles en Facebooks van deze wereld heeft voorbijgestoken en met TruYou een virtueel totaalpakket in het leven heeft geroepen dat elk aspect van ons leven aan één digitaal profiel verbindt. Gebruiksvriendelijkheid versie 3.0. Alleen met de privacy is het wat minder gesteld. En dat geldt dubbel en dik voor het geprivilegieerde personeel van De Cirkel, waaronder protagonist Mae Holland, dat de ongebreidelde carrièremogelijkheden bekoopt met een job in state of the art gebouwen die van binnen zo goed als helemaal van glas zijn. Bedrijfstransparantie wordt in De Cirkel erg letterlijk genomen. Eggers stelt in ‘De Cirkel’ even pertinente als urgente vragen over de consumptiemaatschappij en de naïeve manier waarop we omgaan met onze privacy.

5. Het testament van Maria – Colm Tóibín (De Geus)

Tóibín doet in kort bestek een echte tour de force in de novelle ‘Het testament van Maria’. Hij schrijft het verhaal van de rouwende moeder van Jezus, die zich in haar nieuwe woonplaats Efeze steendood ergert aan die opdringerige volgelingen van haar zoon. Zij zoeken bij haar tevergeefs verhaalstof om hun evangelies mee te spekken, want Maria kan noch zal hen vertellen dat haar zoon de zoon van God is. Een God die ze ondertussen de rug heeft toegekeerd en een zoon die haar met zijn eigenzinnige, soms ronduit brutaal gedrag ook vóór zijn dood veel verdriet deed. Tóibín vertelt het allemaal op een meeslepende maar serene manier (Dan Brown is in geen kilometers te bekennen). Wellicht is daaraan de echte tour de force te danken: Tóibín kreeg namelijk met dit toch wel lichtjes heiligschennende boek de diepgelovige christenen níet op zijn dak.

6. Leven na leven – Kate Atkinson (Atlas/Contact)

Stel dat je de kans krijgt om je leven anders aan te pakken, bepaalde keuzes te herzien? Hoe zouden het leven en de werkelijkheid er dan uitzien? Het is de vraag die Kate Atkinson probeert te beantwoorden in ‘Leven na leven’. En het is haar personage Ursula Todd die het letterlijk leven na leven aan de lijve mag ondervinden. Ze sterft namelijk geregeld en begint dan opnieuw waar ze net geëindigd was, met een leven dat een andere richting uitgaat. Atkinson houdt de talrijke, parallelle verhaallijnen die op die manier ontstaan strak in de hand en schetst zo en passant ook een geschiedenis van de 20^ste eeuw.

7. Tien december – George Saunders (Podium)

Het kortverhaal is terug van eigenlijk nooit weggeweest. George Saunders’ bejubelde verzameling verhalen, die onder meer in The New Yorker en Esquire verschenen, toont hoe krachtig literatuur op de korte afstand kan zijn. Zijn verhalen zouden elk net zo goed voer voor een roman kunnen zijn, maar Saunders wiekt ze bewust kort. Door vooral veel niet te vertellen, of door een uitgekiend spel met taal te spelen, waarbij hij niet zelden de regels drastisch verandert van het ene naar het andere verhaal. Verweesd zult gij, lezer, achterblijven.

8. Twee broers – Jhumpa Lahiri (Meulenhoff)

De twee broers uit de titel, Udayan en Subhash, zijn als kind twee handen op een buik, tot politiek engagement hen uit elkaar drijft. Wanneer de subversieve Udayan bij een betoging door toedoen van de politie om het leven komt, ontfermt Subhash, die intussen in de VS woont, zich over de zwangere vrouw van Udayan. Op een ingetogen maar kleurrijke manier, wars van stilistische hoogstandjes, vertelt Lahiri over de schaduw die de gewelddadige dood van Udayan over zijn familie werpt. Een verhaal dat zich afspeelt tussen India en Amerika, tegen een prominent aanwezige historische achtergrond, maar dat in se over een universeel thema als getroebleerde familierelaties gaat.

9. Expo 58 – Jonathan Coe expo 58 (De Bezige Bij)

Coe herneemt in ‘Expo 58’ een populair motief uit de jaren 1950, dat van de Englishman abroad, om het contrast tussen de Engelse hang naar traditie en de opkomende moderniteit uit te vergroten. Dat doet hij in een pastiche op de Koude Oorlogsspionageroman. De Belgische Expo 58 is niet meteen de plek waar we spionage verwachten en al zeker niet in de pub die verbonden is aan het Britse paviljoen. Voeg daar aan toe dat het hoofdpersonage tegen zijn zin de pub moet runnen, daarbij vrouw en kind moet achterlaten in Londen en je lijkt op Koude Oorlogskolder af te stevenen. Niet in de handen van Jonathan Coe, echter, die satire ondertussen meer dan in de vingers heeft. Niet zijn beste of grappigste werk, maar onderhoudend met een knipoog. En het is leuk dat ook het Atomium eens bejubeld wordt. Horen we daar iemand belgitude mompelen

10. Het puttertje – Donna Tartt (De Bezige Bij)

Donna Tartt is een perfectionist van wie werk gemiddeld om de tien/elf jaar verschijnt. De komst van ‘Het puttertje’ mag je dus gerust fel geanticipeerd noemen, ook in onze contreien, die al sinds ‘De verborgen geschiedenis’ als een blok vallen voor Tartt. Alleen al daarom maakt ‘Het puttertje’ aanspraak op een plek in deze top 10. Het is natuurlijk vooral Tartts talent om je van bij het begin van haar verhaal mee de door het lot en schuldgevoelens donkergekleurde dieperik in te sleuren, dat ons helemaal over de streep trok. Alleen jammer dat ze dat deze keer niet volhoudt tot het einde. Vandaar ondanks haar status bij ons de rode lantaarn in deze kopgroep.

Jeroen Bert