‘Camus is een schrijver op wie ik vaak terugval’ (Louis Tobback)

Louis Tobback herdenkt morgen in Antwerpen de 100e geboortedag van Albert Camus met een lezing. En ja, ook Bart de Wever is welkom, aldus Tobback tegenover Knack: ‘Als hij komt kijken, doet hij tenminste geen ander kwaad.’

Op donderdag 7 november zal het 100 jaar gelden zijn dat de Franse schrijver en Nobelprijswinnaar Albert Camus geboren werd. Gelegenheid genoeg voor de Leuvense burgervader Louis Tobback om de schrijver te herdenken met een lezing in het vrijzinnige ontmoetingscentrum Karel Cuypershuis in Antwerpen.

‘Het is de eerste keer dat ik een lezing geef over Camus,’ zegt Tobback. ‘Ik wil me zeker niet opwerpen als specialist, en ik heb niet de ambitie om een lezingentournee te houden. Maar Camus is een schrijver en filosoof op wiens werk en denken ik vaak terugval. Over die inspiratie wil ik het donderdag in Antwerpen hebben.’

Voor-denkers

Die invloed van Camus is in de eerste plaats intellectueel. Volgens Tobback kunnen we ons vandaag nog moeilijk voorstellen welke impact schrijvers als Camus, maar ook Gide, Malraux en Sartre hadden op het denken van hun tijd. ‘Als jonge romanist in de late jaren ’50 en vroege jaren ’60 kon ik meemaken hoe de auteurs van die generatie, meer dan auteurs van vandaag, de voor-denkers waren voor hun tijdgenoten. Schrijvers als Camus en Sartre waren auteur en filosoof tegelijk, meer dan louter verhalenvertellers. Zij zetten echt de toon van het publieke debat, en hadden grote invloed op de toenmalige intelligentsia, of wie zich daartoe wilde rekenen. Of Camus nu romans schreef, zoals ‘La Peste’ of’ L’Etranger’, of theaterwerken zoals’ Les Justes’, het waren steeds romans of pièces à thèse: verhalen die tegelijk ook een filosofie uitdroegen. De hedendaagse letteren moeten het toch meer hebben van pastiches van Shakespeare.’

Grote vete

Het werk van Camus hielp Tobback ook om een kant te kiezen binnen de verschillende, conflicterende linkse stromingen uit die tijd, nu bijna 60 jaar geleden. ‘Je moet weten dat ook aan de ULB/VUB een fiks debat woedde tussen verschillende strekkingen uit het socialisme en trotskisme, en vroeg of laat moest je een kant kiezen. Ook in de verhoudingen tussen Camus en Sartre speelde die ideologische tweespalt een grote rol: Sartre is vrij lang een aanhanger gebleven van een stalinisme waar bijvoorbeeld Gide al voor de Tweede Wereldoorlog afscheid van had genomen. Ook Camus was het niet eens met de doctrine zoals Sartre die aanhing, wat de aanleiding was tot hun grote vete. ‘

Camus en de miserie

Tobbacks sympathie komt ook voort uit Camus’ levensverhaal. ‘Waar Sartre door en door een theoreticus is, kan Camus met recht en reden zeggen dat hij zijn marxistische inspiratie haalde uit de miserie die hij zelf had meegemaakt: kind van Algerijnse pieds noirs, vader vroeg gestorven, moeder zo goed als analfabeet, hijzelf geplaagd door tuberculose… Het marxisme bij Camus komt voort uit die omstandigheden. Sartre blijft voor een groot deel de pure theoreticus. Een keuze maken tussen beiden, is als kiezen voor Rousseau of Montesquieu, of tussen de radicale Jacobins en de wat gematigder Girondins.’

Camus en Walschap

In Antwerpen wil Tobback echter ook een ander aspect voor het voetlicht brengen. ‘De jaren waarin ik opgroeide en naar de universiteit trok, de late jaren ’50 en vroege jaren ’60, waren de jaren waarin Vlaanderen afscheid begon te nemen van de godsdienst. Camus’ ‘La Peste’ hangt voor mij samen met het pamflet ‘Salut en Merci’, waarin schrijver Gerard Walschap breekt met de katholieke kerk. Nu ben ik nooit erg godsdienstig geweest, maar ik heb nog wel mijn plechtige communie gedaan. Maar om als Leuvenaar er dan voor te kiezen om naar de ULB/VUB te trekken, dat was in die tijd toch andere koek, al wil ik er – ook voor de toehoorders in Antwerpen – meteen aan toevoegen dat ik niet per se een heftige antiklerikaal was. Mijn moeder durfde mijn studiekeuze niettemin niet aan de buren vertellen. In die tijd kwam je in Leuven nog op elke straathoek een priester in soutane tegen. Dus om dan afstand te nemen van het geloof… Camus lezen, bevestigde net mijn overtuiging dat het katholieke geloof niets met de realiteit te maken had. In die tijd ervoor uitkomen dat je niet-gelovig was, had wel wat van een outing. Dat krijg je vandaag niet meer uitgelegd, zelfs mijn eigen zonen begrijpen dat niet.’

Gaat Tobback, nu hij toch in Antwerpen is, ook langs bij die ander Bekende Burgemeester? Het antwoordt is laconiek Tobbackiaans: ‘Waarom zou ik? Bij mijn weten is meneer De Wever ook vaak in Leuven te vinden, dan komt hij toch ook niet bij mij op bezoek. Dit gezegd zijnde: hij is uiteraard welkom om de lezing bij te wonen. Als hij komt kijken, doet hij intussen tenminste geen ander kwaad.’

Albert Camus-lezing door Louis Tobback , op 7 november 2013, 19.30 uur, in: Vrijzinnig Karel Cuypershuis, Lange Leemstraat 57, 2018 Antwerpen. Inschrijven is wenselijk via eva.van.tulden@h-vv.be

Michiel Leen