Na drie keer achter het net te hebben gevist, won Barnes eindelijk de belangrijkste Engelse literatuurprijs met ‘Alsof het voorbij is’.
Het tegendeel zou een ontgoocheling geweest zijn voor de auteur van ‘The Sense of an Ending’ (‘Alsof het voorbij is’), de enige roman die volgens de talrijke criticasters van deze editie van de Booker Prize een plaats op de shortlist waard was.
De 43ste laureaat van wat tot nog toe werd beschouwd als de meest prestigieuze Britse literaire prijs, werd gisteravond bekend gemaakt tijdens een gedistingeerd diner in de Londense Guildhall. Naar goede gewoonte gebeurde dat tussen smokings en avondjurken, en met a stiff upper lip.
“De winnende roman heeft alles van een klassieker van de Engelse literatuur. Hij is uitmuntend geschreven, subtiel opgebouwd en onthult nieuwe lagen bij elke leesbeurt.” Zo schudde Stella Rimington, juryvoorzitter en oud-directeur van de Britse contraspionagedienst MI5, nog tijdens haar aankondiging alle kritiek van de voorbije maanden als stuntelige KGB-spionnen van zich af.
Kritiek was er in ieder geval genoeg op deze editie van de Booker: te weinig literair interessante werken op de longlist en vooral op de shortlist, een gelaakte keuze van de jury voor vlot leesbare boeken. Romans die “vlot passeren” motiveerde jurylid Chris Mullin ietwat ongelukkig op het hoogtepunt van de polemiek. Het antwoord van misnoegde uitgevers, literaire agenten en schrijvers was de aankondiging gisteren van een nieuwe, literair vleziger prijs met de even eenvoudige als veelzeggende naam: de Literature Prize.
Toch hielden de juryleden de voorbije weken in koor vol dat de kritiek misplaatst was, zelfs pathetisch. Daar voegde Dame Stella na de prijsuitreiking in een interview met de BBC nog aan toe dat de hele discussie over de leesbaarheid van de geselecteerde romans “nonsens” is. “Waar dienen boeken anders voor dan om ze te lezen.”
Met de keuze voor ‘The Sense of an Ending’ kan de verzoening tussen de jury en de criticasters misschien beginnen. Met Julian Barnes’ jongste en eerste roman in zes jaar tijd werd immers een heel leesbaar, maar net zo goed diepgravend en confronterend boek gelauwerd. “Een van de eigenschappen van dit boek is dat het praat over de mensheid: geen van ons weet wie we echt zijn. We presenteren onszelf op alle mogelijke manieren.”
Dat ondervindt Barnes’ hoofdpersonage Tony Webster 156 pagina’s lang wanneer hij herinneringen ophaalt aan zijn eerste grote liefde Veronica en zijn schoolmakker Adrian. Zijn geheugen is namelijk niet zo onfeilbaar als hij dacht, en dat dwingt hem de confrontatie met het verleden aan te gaan.
‘The Sense of an Ending’ levert niet alleen stof tot nadenken. Recensenten zijn het er over eens dat deze korte roman over een nogal saai personage uitblinkt in stijl en dat net de bondigheid ervoor heeft gezorgd dat inhoud en vorm tot de essentie werden gedistilleerd.
De 65-jarige Barnes, voor wie het na drie eerdere nominaties eindelijk raak is, hoor je met deze prijs – goed voor 50.000 Britse pond en een monsterverkoop – natuurlijk niet klagen. Al was uitbundige vreugde niet aan hem besteed. Zijn voornaamste zorg ging in zijn ontvangstrede uit naar de toekomst van het papieren boek en naar de mogelijkheden die er zijn om van die verzameling bladzijden een hebbeding te maken. “Als het fysieke boek de strijd met het e-book moet kunnen aangaan, dan moet het er uit zien als iets dat de moeite is om te kopen en te houden.” Dat van hem doorstaat naar eigen zeggen ook die test.
