De lancering van Dirk Draulans’ nieuwe boek ‘In de Putten’, in aanwezigheid van minister Joke Schauvliege, verliep vlekkeloos. Nochtans kende Draulans een slapeloze nacht voorafgaand aan de presentatie: Schauvliege in het hol van de leeuw, zou dat wel goed komen?
‘Hartelijke dank voor de uitnodiging. Maar daarmee zit ik natuurlijk in een dilemma. Moet ik nu komen luisteren of tegen Schauvliege – de minister van verwoesting – gaan betogen? Zou dat mens zich realiseren wat ze de mensen wil aandoen die in een straal van enkele km wonen rond haar spreekstoel in de keet? Als ze er op Ouden Doel weet van krijgen geef ik geen cent om haar vers gestreken kleedje. Dan is er enkel nog de vlucht door de verwoeste gebieden van Prosperpolder.’
De mail bezorgde me een slapeloze nacht. Hij kwam van een activist die ik had uitgenodigd op de presentatie van mijn nieuwe boek In de Putten in de infokeet van het Hedwige-Prosperproject in het gehucht Ouden Doel, dat volgens een rapport zou moeten verdwijnen om plaats te maken voor een hoogwatervluchtplaats van vogels. Een plan dat zelfs mij als actief vogelliefhebber en natuurbeschermer absurd lijkt. Vogels en mensen kunnen perfect samenleven en Ouden Doel is een pittoresk poldergehucht met een toeristische meerwaarde.
‘Ik had een nachtmerrie over een gijzeling van mijn oude moeder, mijn dochter van tien en minister Joke Schauvliege’
Later vernam ik nog dat de infokeet perfect geschikt was voor een gijzeling: de drie smalle toegangswegen konden probleemloos worden geblokkeerd, zodat niemand er weg zou kunnen. Ik had een nachtmerrie van hoe mijn oude moeder, mijn dochter van tien, mijn vrienden van vroeger en van nu, en minister Joke Schauvliege die het woord zou voeren op de presentatie, slachtoffer zouden worden van woedende boeren of huiseigenaren uit de regio.
Gelukkig liep het zo’n vaart niet, bleef het beschaafd en werd het een gezellig feest onder een stralende zon. De excursies met lezers van Knack waren aangenaam en leverden mooie waarnemingen op. Het fantastische Gageleer-bier, gemaakt voor Natuurpunt, deed op de receptie wat het doen moest: de sfeer bevorderen. De dag eindigde in het schilderachtige PolderMAS in Ouden Doel, een als café vermomd museum boordevol nostalgie en zware streekbieren. Het was goed geweest.
De eerste lezing op de lancering kwam van mijn 90-jaar oude vriend Marcel Verbruggen, conservator van het natuurgebied De Zegge in Geel en pionier van het actieve natuurbehoud in Vlaanderen, de man die me als tiener onder zijn vleugels nam en de knepen van het natuuractivisme bijbracht. Hij reflecteerde over wat hij in zijn lange leven aan natuur verloren zag gaan, over hoe de strijd voor het behoud nooit gestreden is: ‘Als naïeve natuurbeschermer probeer ik al meer dan een halve eeuw te geloven in beloften van de overheid die dikwijls niet worden gehouden, laat staan nageleefd.’
De overheid was aanwezig, in de persoon van minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Joke Schauvliege. Het was bijna toevallig dat de minister uitgenodigd raakte. Iemand van het Agentschap Natuur en Bos (ANB) had een negatief advies gegeven over het gebruik van de infokeet – een ruimte beheerd door de Vlaamse administratie – voor de voorstelling van een boek dat erg kritisch was voor het beleid van de minister. Eén boos telefoontje naar het kabinet volstond om de scheve situatie recht te zetten, en in één moeite door bevestigde de minister dat ze graag het woord zou voeren op de voorstelling, ondanks het feit dat haar beleid in het boek effectief aan de kaak wordt gesteld.
De speech van de minister leest u hier. Die had wat gedurfder mogen zijn, maar het was al gedurfd dat ze überhaupt aanwezig was op de lancering, ‘in het hol van de leeuw’, zoals ze het zelf formuleerde. Ze nam achteraf de tijd om te praten met een aantal natuurbeschermers, zoals conservator Marc Smets van het Turnhouts Vennengebied die met heel wat problemen worstelt om zijn gebied optimaal te beheren, mede als gevolg van maatregelen van het kabinet-Schauvliege. Iedereen was het er over eens dat het belangrijk is dat we blijven praten, al was het maar om te vermijden dat de natuur nog meer in de verdrukking komt dan al het geval is.
‘Het was ironisch dat op de dag van de lancering van het boek Canvas de langdradige en eenzijdige documentaire ‘Oratorium Zonder Doel’ uitzond’
Bioloog Geert Spanoghe van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) toonde op de lancering met concrete cijfers het belang van de nieuwe natuurgebieden in de regio voor vogels aan. Niemand kan nog twijfelen aan de waarde van de nieuwe natuur, hoewel het uiteraard altijd beter kan. Het was ironisch dat op de dag van de lancering van het boek Canvas de langdradige en eenzijdige documentaire ‘Oratorium Zonder Doel’ uitzond. Daarin wordt nogmaals het verhaal van de activisten en de landbouwers verteld, voor wie geen morzel grond in de polder van bestemming mag veranderen, en voor wie natuur de vooruitgang in de weg staat.
Ik zag de documentaire vorig jaar al, op een feest van havenbons Fernand Huts die de documentaire deels sponsorde. Ik keek toen met groeiende ergernis naar de manier waarop dé vogelliefhebber werd gepresenteerd in de figuur van de oude dierenarts Jacques Van Impe. De man werd voorgesteld als een halve schlemiel, een gekke professor die daarenboven foute informatie over vogels debiteerde. Hij poneerde onder meer dat de kneu, een mooi vinkachtig vogeltje dat het in Vlaanderen moeilijk krijgt, uit de polders verdwijnt, omdat er te veel nieuwe natuur wordt aangelegd. Totaal fout, de polders zijn zelfs een van de weinige plekken in Vlaanderen waar de kneu nog min of meer talrijk voorkomt.
Ik attendeerde regisseur Manu Riche toen al op de fouten. Hij reageerde heel kribbig, hij wou niet weten dat hij in de fout was gegaan, hij stelde ongegeneerd dat ze geen andere vogelliefhebber met kennis van de streek gevonden hadden. Er lopen tientallen vogelliefhebbers met kennis van de streek in de polders rond. Maar de enige die past in het kraam van de activisten en de landbouwers is Jacques Van Impe – met zijn pleidooi tegen de waarde van de nieuwe natuur. De film is een zoveelste manoeuvre in de strijd tegen natuur in de polders. Het is extra schrijnend dat de oude Van Impe vorige zomer al een brief met verontschuldigingen voor zijn rol in de documentaire naar directeur Chris Steenwegen van Natuurpunt stuurde. Hij schreef zijn ‘foute inlichtingen’ onder meer toe aan een gebrek aan ervaring met filmers en aan ‘oververmoeidheid’: ‘Wanneer men mensen moet inlichten die niet vertrouwd zijn met enige vorm van veldkennis, wordt men de hele dag bestormd met zeer uiteenlopende vragen, zodat vermoeidheid van de partij wordt. Ik betreur deze vergissing ten zeerste.’
Regisseur Riche liet in een schriftelijke reactie weten dat hij ‘begrijpt dat Mr Van Impe het vervelend vindt’. Hij zegt ook dat hij de uitspraak over onder meer de kneus in de film ‘in de symbolische betekenis’ gebruikt.
In die zin doet ‘Oratorium Zonder Doel’ hetzelfde als Chris De Stoop in zijn boek ‘Dit is mijn hof’: mensen misbruiken om een karikatuur te maken van natuurliefhebbers. Ik hoop met mijn ‘In de Putten’ dat beeld te kunnen corrigeren. De meeste natuurliefhebbers, Jacques Van Impe inbegrepen, zijn mensen die zich met hart en ziel, en zonder dat ze ervoor vergoed worden, inzetten voor de natuur. Conservator Verbruggen werkte zestig jaar voor De Zegge zonder daar ooit één frank voor ontvangen te hebben. Dat mag wel eens benadrukt worden.
In de Putten, uitgegeven bij Uitgeverij Polis. ISBN 978-94-6310-004-5. Prijs € 22.50
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier