Boekenmusea (8): Kasteel van Belle van Zuylen in Utrecht

Tientallen ruimten telt Slot Zuylen. Maar de drie vertrekken van schrijfster Belle van Zuylen verdienen meer aandacht dan alle andere bij elkaar.

Slot Zuylen ontkent niet dat ze het grootste deel van haar aantrekkingskracht dankt aan haar beroemdste bewoner: Belle van Zuylen. De schrijfster werd in 1740 als Isabelle van Tuyll van Serooskerken op het tot buitenplaats verbouwde kasteel geboren en bleef er 31 jaar wonen. Uit angst voor het verlies van haar zelfstandigheid wees ze de ene adellijke huwelijkskandidaat na de andere schatrijke pretendent af. Pas toen ze een voormalige huisleraar bereid vond om op háár voorwaarden te trouwen, stapte ze in het huwelijk. En vertrok naar Zwitserland, waar ze tot aan haar dood in 1805 bleef.

Toch draait een bezoek aan Slot Zuylen, net buiten Utrecht gelegen aan de Vecht, om het kasteel zelf. Het is alleen met een rondleiding te bezoeken. Die begint in de verrassend smalle entree – in 1752 ontstaan, toen Belle’s vader om het Middeleeuwse kasteel een nieuwe muur liet bouwen – en voert langs de keuken, de bibliotheek, de eetkamer, de kinderhoek, de balzaal en al die andere vertrekken waar een ruime woning van een gegoede familie niet zonder kan. Pas tegen het einde kom je, op de bovenste verdieping, bij de drie vertrekken van Belle zelf.

De inrichting roept niet de achttiende eeuwse wereld op van een schrijfster uit het tijdperk van de Verlichting. De baronnen Van Tuyll van Serooskerken bewoonden het kasteel tot 1952, toen de onderhoudskosten te groot waren geworden en het slot werd ondergebracht in een stichting die het openstelde voor bezichtiging en het organiseren van ontvangsten en trouwpartijen. Het interieur ademt dus vooral de luxueuze sfeer van de eerste helft van de twintigste eeuw. Zo bezit de keuken een waterkraan die de laatste baron heeft aangebracht.

Een geluk voor de lezers van Belle van Zuylen is wel dat de familie altijd spaarzaam en voorzichtig met hun eigendommen is geweest. Weggooien deden ze niets. Dat komt mooi tot uiting in de rijkgevulde bibliotheek, waar circa 5000 boeken uit alle tijdperken staan. Hoogtepunten zijn oude exemplaren van de Statenbijbel en de sprookjes van La Fontaine, die Belle allebei in handen moet hebben gehad. Maar het spreekt nog meer uit het 144-delig Chinees servies dat Belle’s vader ooit kocht. Dat is nog altijd compleet omdat de baronessen er altijd op stonden het zélf af te wassen.

De drie bescheiden kamers van Belle zijn niet origineel. Haar eigengereidheid en haar ambitie stonden haar familie niet aan. Toen haar vader ontdekte dat zij de schrijfster was van ‘Le Noble’, een satire op het adellijke milieu van haar tijd, liet hij uit schaamte alle resterende exemplaren verbranden. En toen Belle naar Zwitserland vertrok liet haar broer haar kamers onmiddellijk strippen. Hij had weinig behoefte aan een herinnering aan zijn opstandige zus. Pas in de jaren zestig van de vorige eeuw zijn de schrijfkamer, slaapkamer en ontvangstkamer gerestaureerd in de stijl van Belle’s tijd.

De herinrichting is smaakvol gedaan. Vooral het bureau met uitzicht op de slotgracht en de toegangspoort waarop een ganzenveer ligt en enkele papieren, boeken en andere paperassen. Zo moet het eruit hebben gezien. En het kasteel bezit een aantal mooie bezittingen die in een volwaardig schrijversmuseum bepaald niet misstaan: de elegante buste in de pose van een wijsgeer die Jean-Antoine Houdon van haar maakte. Of het portret van Constant d’Hermenches en twee andere soldaten in rood uniform, met wie Belle jaren correspondeerde.

Het is alleen jammer dat je bij een rondleiding nooit ergens zo lang kan blijven staan als je zelf wil. Voor je het weet, ben je vergeten achter het Chinese kamerscherm een flard van Belle’s bad op te vangen, dat wel van haar is geweest, en sta je in de logeerkamer van de familie Van Tuyll van Serooskerken het negentiende eeuwse hemelbed te bewonderen. En is het hoogtepunt alweer voorbij.

Maarten Dessing

Kasteel van Belle van Zuylen

Hoogtepunten: de vertrekken van Belle
Bezoek ook: Dick Bruna huis (Utrecht)

Tournooiveld 1, Oud-Zuilen
geopend: rondleidingen op di-do en za/zo (na 15 sep alleen in het weekend)
toegang: 8,50 euro

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content