Minder populisme en meer duurzame, kritische journalistiek: ziedaar de taak van de pers volgens communicatiewetenschapper Jan Servaes tijdens de slotrede van het driedaagse Wereldcongres voor Journalistiek.
De journalisten moeten minder meegaand zijn en zich zeker niet laten leiden door de onderbuik in deze irrationele tijden. Dat was de teneur van de slotlezing van communicatiewetenschapper Jan Servaes die daarmee vanmiddag het driedaagse Wereldcongres voor Journalistiek te Mechelen afrondde.
Jeff Jarvis sprak woensdag tijdens de openingszitting nog over de veranderende taak van de journalist. In deze globale wereld van het open web komt het er op aan dat de journalist service-informatie brengt op maat van de gemeenschap van gebruikers waar de journalist zelf bescheiden deel van uitmaakt.
Sociale media willen je data verkopen
Servaes plaatste enkele belangrijke kanttekeningen bij Jarvis’ al te idealistische (simplistische?) plaatje. Het zogenaamde open web en de sociale media, waar Jarvis fan van is, blijken immers zo hun redenen te hebben om je toe te laten tot hun netwerk. Zij hopen namelijk in eerste instantie iets te verkopen van de sociale media-gebruiker, al was het maar zijn privacy-gegevens aan een databank die daar geld voor over heeft.
Tijdperk van de affirmatie niet informatie
Servaes benadrukte daarenboven dat we vandaag niet zozeer in het tijdperk van de informatie maar van de affirmatie leven. Veel mediagebruikers zoeken vooral affirmatie of bevestiging van hun vooroordelen in de media. De media spelen daar vaak gretig op in, kwestie van hun afkalvende rentabiliteit toch nog enigszins te redden.
Op die manier gaan media aan stereotypering doen want de mediagebruiker verwacht dat. Een voorspelbare vloed aan soms weinig relevante info over de nieuwste pausverkiezing of troonsopvolging in België is het gevolg.
Verschillende vormen van journalistiek
Servaes benadrukte dat er verschillende vormen van journalistiek bestaan en dat de sociale media zeker niet de nieuwe graal zijn. Vroeger zwoeren de media bij een verlichtingsmodel van rationele info en duiding. Vandaag is de onderbuik aan zet en spelen de sociale media gretig in op de narcistische behoefte aan zelfrepresentatie, zeker bij jongeren.
Duurzame nieuwsvoorziening
Het komt er vooral op aan, zo Servaes, om je als journalist in te schrijven in een nieuwsstroom die je zelf ethisch verantwoord vindt: duurzame info en nieuwsvoorziening, heet zoiets tegenwoordig. ‘Sustainability, participation and culture in communication’, Servaes’ jongste boek, gaat daarover.
Frank Hellemans
Maandag nam Jan Servaes, momenteel hoogleraar communicatiewetenschappen aan de Hong Kong University, afscheid van zijn studenten aan de Hogeschool-Universiteit Brussel waar hij jarenlang doceerde. Ter gelegenheid van zijn emeritaat verscheen een bundel opstellen in de lijn van Servaes’ sociale, duurzame bekommernissen, samengesteld door zijn vroegere doctoraatsstudenten:
Stefaan Mertens (red.), ‘Perspectieven op internationale journalistiek’, Academia Press, 165 blz.
