James Joyce werd blind als gevolg van syfilis, zo blijkt nu. Maar hij was lang niet de enige in het schrijvers- en kunstenaarsgild.
‘Eén nacht in de armen van Venus, de rest van zijn leven slijten op Mercurius.’ Tot op het moment dat penicilline werd uitgevonden, was de soa syfilis dodelijk, ook al konden kwikzilver (‘mercuur’) en andere geneesmiddelen de symptomen van aftakeling tegen houden. Columbus zou de ziektekiem op het einde van de 15e eeuw hebben meegebracht uit Latijns-Amerika. Heel wat schrijvers en kunstenaars werden er later het slachtoffer van. Voor sommigen is de diagnose onduidelijk, zoals in het geval van Charles Baudelare, Oscar Wilde en Leo Tolstoj bijvoorbeeld, maar voor de volgende 10 bekende artiesten wel.
1. James Joyce
Harvard-docent Kevin Birmingham bewijst in een nieuwe publicatie dat de Ierse schrijver James ‘Ulysses’ Joyce regelmatig het medicijn galyl kreeg ingespoten dat voor de ontdekking van penicilline gebruikt werd om syfilispatiënten te behandelen.
2. Henry Miller
Miller was de literaire profeet van de seksuele revolutie met zijn beide romans ‘Kreeftskeerking’ en ‘Steenbokskeerkring’ en misschien nog meer dankzij zijn Parijse verhouding met Anaïs Nin. Ook zijn trilogie ‘Sexus’, ‘Plexus’ en ‘Nexus’ werd in het Nederland vertaald.
3. Karen Blixen
Blixen schreef onder het pseudoniem Isak Dinesen en werd wereldberoemd na de verfilming van haar leven in ‘Out of Africa’ waarin de slepende stem van Meryl Streep voor furore zorgde. Blixen-Dinesen maakte er geen geheim van dat ze de ziekte had opgelopen via haar man.
4. Fjodor Dostojevski
Dostojevski leed aan alcoholisme, gokzucht en epilepsie. Hij verwerkte die ziekte-ervaringen ook in zijn romans. Zijn epilepsie zou een gevolg geweest zijn van syfilis.
5. Friedrich Nietzsche
De aanvallen van migraine en de toenemende dementering op jongere leeftijd – zijn ‘Umnachtung’, zoals dit in het Duits nogal romantisch heet – wijzen op een syfilisaandoening die Nietzsche al op jongere leeftijd zou hebben opgelopen. Thomas Mann alludeert in zijn roman ‘Doktor Faustus’ op Nietzsches aftakeling door syfilis.
6. Theo van Gogh
Theo van Gogh, de jongere broer van schilder Vincent én overgrootvader van de gelijknamige vermoorde cineast-columnist, bezweek al op 33-jarige leeftijd aan de gevolgen van syfilis. Zijn correspondentie met broer Vincent staat nog altijd als een huis.
7. Paul Gauguin
Theo van Gogh bracht schilder Gauguin en broer Vincent samen in Arles maar hun liaison bleek geen succes: Gauguin werd depressief en Vincent van Gogh krankzinnig. Gauguin stierf al op 54-jarige leeftijd in de nasleep van syfilis op de Markiezenarchipel waar ook Jacques Brel begraven ligt.
8. Edouard Manet
Ook de impressionistische schilder Manet liep al in zijn studententijd syfilis op en kreeg op oudere leeftijd koudvuur waardoor een amputatie van zijn been zich opdrong. Hij werd niet ouder dan 51.
9.Henri Toulouse-Lautrec
Toulouse-Lautrec die van bij de geboorte aan dwerggroei leed (als gevolg van incest), werd amper 36. Alcoholisme deed hem aftakelen maar syfilis bezegelde zijn lot.
10. Guy de Maupassant
Deze onovertroffen Franse meester van het korte verhaal en de novelle werd op 40-jarige leeftijd schizofreen, een effect van de dodelijke geslachtsziekte die hij tijdens zijn liederlijke leven zou hebben opgelopen. Hij overleed 2 jaar later.
Frank Hellemans
