‘Beseft minister De Block wel hoe haar beleid veel mensen in de kou laat staan?’

Het is wrang om te zien hoe de onverminderde besparingen in de gezondheidszorg onderbelicht en zwaar onderschat blijven. Onlangs nog maakte Minister van Volksgezondheid Maggie De Block een resem geneesmiddelen duurder en kortwiekte ze de werking van wijkgezondheidscentra. En ach, we halen onze schouders eens op. Want het is tenslotte toch een sector waar het allemaal veel efficiënter kan, niet? Zeker, alleen is het weer de gewone man die het met minder moet stellen: de kosten en verantwoordelijkheid worden opnieuw rechtstreeks doorgeschoven naar de patiënt en naar de toekomst.

Maak kennis met Myriam, een goede vriendin van mij. Myriam woont in een sociaal appartement. Het is er kraaknet. En als je op bezoek komt, haalt ze alles uit de kast om je warm en gastvrij te ontvangen. Haar inkomen is beperkt. Haar uitgaven moet ze iedere maand strak afmeten. Toen ik laatst over de vloer kwam, vertelde ze dat ze iedere maand 1 euro opzij zet om in december een sinterklaascadeau te kunnen kopen voor haar kleinkind. Maar er was ook minder goed nieuws: minister De Block gaat haar medicatiekosten optrekken. Haar maagzuurremmer, die ze chronisch nodig heeft, zal dubbel zo duur worden en stijgt van 9 naar 18 euro. Nu zal ze die niet langer kunnen betalen. Vraag je naar de gevolgen: “Dan plak ik tegen het plafond van de pijn.”

De Block redeneert dat we medicijnen als antibiotica, maagzuurremmers en consorten slikken als ware het snoep. Maar voor heel wat mensen zijn ze van levensbelang. Wanneer je, bijvoorbeeld, meerdere medicijnen samen moet nemen – omdat je kanker hebt of een andere systeemziekte, een longaandoening of reuma – dan zorgt zo’n zuurremmer voor bescherming. Die brengt niet enkel meer comfort, maar voorkomt op langere termijn ook veel andere ernstige aandoeningen en dus ook hogere kosten. Toch beschouwt de minister deze medicijnen als luxe. En dat extraatje moet uit eigen zak betaald worden. Wie dat niet kan betalen, heeft pech.

Gezonde gemeente?

Wanneer Myriam naar de dokter moet, gaat ze naar een wijkgezondheidscentrum: dat is toegankelijk en minder duur. Op lokaal niveau zijn de centra erg belangrijke partners om aan een gezonde stad te kunnen bouwen. Maar ook daar maakt de minister het mensen als Myriam moeilijker. Want om 7 miljoen euro te besparen, verbiedt De Block in ware afrekeningsstijl nieuwe wijkgezondheidscentra, bevriest ze zowat de budgetten van de bestaande centra en sluit ze de portefeuille.

Begrijpe wie begrijpen kan, want als het over efficiëntie gaat, staan wijkgezondheidscentra met hun vooruitstrevende én kostenbesparende visie in schril contrast met de klassieke prestatiegeneeskunde die uitgaat van het cynische gegeven dat ze gebaat is bij veel zieke mensen. Wijkgezondheidscentra worden vergoed per ingeschreven patiënt – of die nu vaak of vrijwel nooit langskomt – en de dokters werken er onder werknemersstatuut. Het aantal patiënten dat ze per uur of dag zien, maakt bijgevolg geen verschil voor hun inkomsten. Hoe gezonder hun patiëntenbestand, hoe meer tijd er vrijkomt voor patiënten die meer zorg vergen. Wijkgezondheidscentra schrijven bovendien aanzienlijk minder antibiotica en onnodige medicijnen of ingrepen voor. En was dat nu niet ambitie nummer één van de minister?

Efficiëntie zonder effectiviteit is geen visie

En toch zijn het net de gezondheidscentra die aan een efficiëntietoets onderworpen worden. Er is niets mis met streven naar meer efficiëntie, maar het mag geen besparingsmiddel an sich zijn, dat ten koste gaat van de dienstverlening. Efficiëntietoetsen moeten een opwaarts effect hebben: de verhoogde efficiëntie moet leiden tot een verbetering van de gezondheidstoestand van de bevolking in het algemeen en van de kwaliteit voor de individuele patiënt. De besparingen die nu worden doorgevoerd staan verbazingwekkend genoeg haaks op zo’n integrale, toegankelijke en kwaliteitsvolle zorg voor iedereen.

Efficiëntie zou niet mogen samenvallen met winstdenken in een publieke sector als de (gezondheids)zorg. Toch focust de besparingswoede zich nooit op de weinig transparante verloning van specialisten die vervlochten is met de ziekenhuisfinanciering: de vele overbodige en dure procedures die ten goede komen aan de financiële gezondheid van het ziekenhuis in plaats van aan de zorgnood – en kwaliteit van de patiënt.

Vinden we het bijvoorbeeld normaal dat patiënten die door twee specialisten geholpen kunnen worden tijdens één enkele operatie, toch twee afzonderlijke operaties krijgen voorgeschreven? De tweede specialist mag bij een enkele ingreep immers slechts de helft van diens normale vergoeding aanrekenen. Het spreekt voor zich dat de patiënt beter af zou zijn met slechts één narcose, één buikingreep, één ziekenhuisverblijf, één keer revalideren en één terugbetaling door de ziekenkas. Maar neen: de inkomsten van de specialist – vaak onder druk van het ziekenhuis – tellen. Dat dit dubbel zoveel kosten voor patiënt en samenleving meebrengt? Dát, beste minister De Block, is inefficiënte organisatie van onze gezondheidszorg. Maar hier nergens een efficiëntietoets te bespeuren.

If you can’t convince them, confuse them

Liever nog besparen op diegenen bij wie het water al aan de lippen staat. Heeft de minister enig realistisch besef van de gevolgen van haar beslissingen voor de gewone man? Of mogen we dat niet verwachten van iemand die ervan uitgaat dat de doorsnee Vlaming al gauw twee appartementen bezit om te verhuren? Als je als minister dergelijk uitgangspunt hanteert, ben je uiteraard volledig out of touch met een sociale sector als zorg en gezondheid.

Ook de communicatie van minister De Block verraadt een gebrek aan visie en betrokkenheid. Viel het u ook op? De ene dag kondigt ze een pakket besparingen aan om dat de volgende dag meteen te corrigeren of af te zwakken en daarna opnieuw aan te passen. Neusspray wordt duurder, of toch niet en dan weer wel.

Gaat het hier over ondoordacht beleid of is het net de bedoeling om mist te spuien onder het motto: If you can’t convince them, confuse them? Het lijkt een strategie waarbij de minister protesterende zieken en boze syndicaten na aangekondigde besparingen verwart met tegemoetkomingen zodat ze niet meer weten of ze nu blij of opstandig moeten zijn. Dat soort wispelturig ad hoc beleid zorgt niet alleen voor heel wat onzekerheid, het moet vooral verdoezelen dat de minister de zorg niet herdenkt, hervormt, her-organiseert of herverdeelt, maar ze gewoon uitkleedt.

We mogen niet toelaten dat visieloos besparingsbeleid als dit patiënten in de kou zet. We moeten net kiezen voor een doordachte zorg die effectief, overzichtelijk en transparant is. Waar kosten in balans zijn en waarin we bijgevolg met een gerust hart kunnen investeren.

Daarom volgende oproep aan minister De Block.

1. Als je overmatig antibiotica- en ander medicijnengebruik wil aanpakken, responsabiliseer dan artsen. Ga niet de patiënt culpabiliseren die voor een minimaal levenscomfort toegewezen is op een medicijn.

2. Efficiëntie is goed, maar enkel als die ook tot verhoogde effectiviteit leidt. Dat vraagt misschien eerst een investering, maar levert later op zo veel vlakken maatschappelijke winst op.

3. Voor een minister van Volksgezondheid is een doordachte langetermijnvisie van cruciaal belang. Net zoals toegankelijke zorg en medicijnen dat zijn voor de burgers waar u verantwoordelijk voor bent.