Bericht uit Oerol – slot

Verdwijnt het Oerol Festival? De Nederlandse overheid beslist hier eerstdaags over. Het volk – makers én publiek – protesteert.

30 JAAR OEROL: Het geluid van de droogte

30 jaar Oerol. Het is een lustrum dat hier stevig gevierd wordt, zij het met veel angst. Want nog verraderlijker dan de wind op dit Waddeneiland is het huidige Nederlandse cultuurklimaat. De Tweede Kamer debatteert op 27 juni over de besparingsplannen van de Nederlandse cultuurminister Halbe Zijlstra.

De aangekondigde bezuinigingen op cultuur treffen de podiumkunsten het ergst, maar liefst 45%. Het betekent wellicht het einde van de productiehuizen (als Huis van Bourgondië) die gelden als een kweekvijver voor jong talent, het betekent wellicht het einde van heel wat kleinere gezelschappen en het betekent misschien ook het einde van Oerol zoals we dat nu kennen omdat die gezelschappen, die hier voorstellingen maken, opgeheven zullen moeten worden.

Kweekvijver Oerol

30 jaar Oerol. In die tijd zijn vele jonge makers hier groot geworden. Baukje Schweigman maakte vijf jaar geleden een voorstelling in een drijvende bol op een duinmeertje waarbij het publiek staand op en glazen bodem op het water in contact kwam met vreemde kikvorsmannen. Twee jaar later creëerde ze samen met de wereldgerenommeerde Robert Wilson de speciale theaterwandeling ‘Walking‘. Inmiddels heeft ze haar eigen gezelschap Schweigman& en staat ze hier op het festival met ‘Zweep’ waarin ze het ritueel zweep slaan van de Shaolinmonniken verwerkt in een spannend dansspektakel.

Een andere jonge maakster die momenteel hoge ogen gooit, Alexandra Broeder, is eveneens kind aan huis bij Oerol, Terschelling en zijn bewoners. In 2007 maakte ze hier het bijzondere ‘Wasteland‘, twee jaar later werd haar Oerolproductie ‘Candyland‘ geselecteerd voor het Nederlandse Theaterfestival en dit jaar is ze genomineerd met ‘Kind‘ voor het Vlaamse Theaterfestival. Ze maakt volwassenentheater maar met kinderen, kinderen die niet alleen een dromerige lieflijkheid maar ook een dwang en een gevaar uitstralen. Dat is ook het geval in haar nieuwste ‘Sweet dreams‘, een voorstelling die een ganse nacht duurt. Een lang bevreemdend slaapritueel te midden de bossen, in openlucht. Het aantrekken van een pyjama, de waskom met handdoek naast je bedje: het geeft je het gevoel van een internaat of kostschool uit lang vervlogen tijden. Nummers worden afgeroepen, en langzaam dommel je in. Tot je wakker wordt van de fijne regen op je gezicht.

30 jaar Oerol. Vele jonge makers hebben hier de geneugten van en de liefde voor locatietheater opgedaan. Want hoe moeilijk de omstandigheden soms ook – het landschap, het weer – het onvoorspelbare levert ook vaak het mooiste en meest verrassende theater al is het maar omdat de omgeving zelf plots en onbewust gaat meespelen: de hoorn van de veerboot die afvaart, de krijsende meeuw, de windhoos die de woorden van de acteur bevestigd.

Drooglegging

Drie jaar geleden startte het Oerolfestival met Atelier Oerol, een productielaboratorium waarin theatermakers in een traject verspreid over drie jaar begeleid worden in het ontwikkelen van een eigen project op locatie. De eerste lichting van zeven makers (waaronder Vlaming Karl van Welden) rondt dit jaar zijn driejarige cyclus af. Het omvangrijke project kreeg tot nog toe geld van enkele bereidwillige geldschieters, nu wordt er opnieuw donaties ingezameld voor hopelijk een vervolg.

Oerol is in feite een modelleerling wat betreft cultuurfinanciering zoals de ministers die in deze tijden van besparingen graag zien. Het festival haalt 80% van zijn middelen uit eigen inkomsten en is een schoolvoorbeeld van city- (of in dit geval, island)marketing. De horeca op Terschelling doet gouden zaken en elke boer zet maar wat graag zijn akker, schuur of wei ter beschikking (alle locatietheater wordt overigens ingeplant met zorg voor het milieu, dankzij een intense samenwerking met de dienst Staatsbosbeheer). Maar wat meer is: Oerol weet een publiek warm te maken dat je nooit in de theaterzalen ziet. Toegegeven, niet alle producties halen dezelfde artistieke kwaliteit, maar qua publieksparticipatie valt er op Oerol weinig af te dingen.

Nu zou je denken dat Oerol als een van de weinige aan de Nederlandse cultuurgierigheid van de overheid weet te ontsnappen en beloond wordt voor zijn werking. Doch, het feit dat Oerol 80% eigen inkomsten genereert ziet de overheid net als een reden dat het festival ook wel zonder subsidies kan. Ze blijft voorlopig doof voor het argument van stichter en creatief directeur Joop Mulder, die wijst op het feit dat sponsors pas over de brug komen als er een gegarandeerde vaste basis (lees subsidies) is. In concreto, dreigt Oerol 400.000 euro aan subsidies te verliezen.

Treintoeter voor de beschaving

In het kleine gezellige Westend theatertje brengt filmmaker/muzikant/kleinkunstenaar Leon Giesen, een pretentieloos uurtje amusement over zijn favoriete geluiden. Eén filmpje zal ons vanaf nu altijd bijblijven: over de Amerikaanse Dean die een treintoeter in een bepaalde toonaard uitvond. Een toeter die nu overal in Amerika weerklinkt. Geld heeft de man er nooit voor gewild, gewoon ergens aan de spoorweg staan en ‘zijn’ toeter horen is voor hem voldoende. “Dat zijn vaak de mooiste dingen in het leven,” stelt Giesen nadien. “Die zaken die geen aantoonbaar nut hebben, maar die we ongelooflijk zouden missen als ze er niet meer zijn.”

En geldt dat niet ten zeerste voor de kunst? Zaterdag aanstaande organiseert kunstminnend Nederland een ‘Protestmars voor de beschaving’ van Rotterdam naar Den Haag, maar de mars tegen de cultuurbesparingen trapt al eerder af, morgen vrijdag, hier op Terschelling. De wandeling gaat van het Oosten van het eland naar de haven op West alwaar de reddingsloepen worden uitgelaten. Door kunstenaars, door toeschouwers. Want dat is al zovele jaren het bijzondere aan Oerol: het genereert een verbondenheid tussen mensen, die allemaal speciaal afreizen naar één eilandje in de zee om er samen van theater te genieten, de stormregens trotserend.

Moge Oerol ook die andere op komst zijnde storm overleven!

Liv Laveyne

Oerol nog tot en met 26 juni op Terschelling. www.oerol.nl

Acties: artislifemovie.com; www.schadekaart.nl; www.marsderbeschaving.nl