Zonder Europees bankenbeleid, zal onaanvaardbaar risicogedrag blijven bestaan

Minister voor Financiën Koen Geens (CD&V) heeft zopas zijn plan voorgelegd om de banken te hervormen. Een ambitieus plan, maar zonder een Europese oplossing zullen we de risico’s die ons destijds in de problemen brachten, nooit de wereld uithelpen.

Federaal minister Geens heeft zopas zijn plan voorgelegd om de banken te hervormen, een ambitieus plan, dat echter voor zijn beurt dreigt te spreken. Want indien de hervorming van de bankstructuren in Europa versnipperd gebeurt, namelijk via 28 verschillende hervorminkjes in elke lidstaat apart, kan er geen sprake zijn van een echte Europese aanpak van het bankenlandschap. Het was precies het grensoverschrijdende karakter van de risico’s die de bankencrisis in gang zette; enkel een grensoverschrijdende aanpak kan voor oplossingen zorgen.

Die vaststelling doet uiteraard geen afbreuk aan het werk van de Belgische regering, die ook geconfronteerd wordt met de nood om het bankenlandschap levensvatbaarder, stabieler en veiliger te maken. Maar de grote krijtlijnen voor een wereldwijd probleem moeten op het juiste niveau worden uitgetekend – in eerste instantie op het niveau van de G20 – en daarna worden omgezet in wetgevende initiatieven door de Europese Commissie of het Congres van de VS.

De Unie werkt al een tijdje aan de hertekening van het bankenlandschap: kapitaalsvereisten voor banken werden verscherpt, liquiditeitsvereisten werden opgelegd, bonussen werden ingeperkt, de grootbanken komen onder gecentraliseerd toezicht van de ECB, ratingbureaus werden gekortwiekt, marktmisbruik wordt strenger aangepakt, de fondsensector werd stikter gereguleerd en de problematiek van het schaduwbankieren wordt verder in kaart gebracht. Daarnaast zitten nog verschillende wetgevende voorstellen in de eindfase van de onderhandelingen tussen de Europese instellingen: de Europese beleggingsrichtlijn (MIFID) zal de financiële markten strenger reguleren en investeerders beter beschermen; het eengemaakt Europees resolutiemechanisme moet zieke banken op een aanvaardbare wijze helpen te ontmantelen. Bovendien kondigde Europees Commissaris Barnier aan dat hij tegen eind december een voorstel rond de herstructurering van de Europese banken – waarin de splitsing van spaar- en investeringsbanken aan bod komt – op tafel zal leggen. We wachten trouwens al maanden op zo’n initiatief, dat wellicht blijft aanmodderen als gevolg van het enorme lobbywerk dat door de bankensector wordt uitgevoerd. Dat België hiertoe nu al een aanzet geeft, hoeft niet eens negatief te zijn, maar kan ertoe bijdragen dat de EU eindelijk in gang schiet. Maar op het einde van de rit zullen we toch tot een echte Europese oplossing moeten komen. We moeten er immers over waken dat het spaargeld van gewone burgers beschermd wordt tegen onaanvaardbaar risicogedrag. Dat impliceert een systeem dat alle spaargeld kan afschermen in geval van crisissituaties. Niet alleen vergt dat een doorgedreven hervorming van de bankenstructuur, maar ook de oprichting van een fonds dat door de bankensector zelf wordt gespijsd en dat best Europees kan worden uitgebouwd.

De verschillende stappen die de Unie heeft gezet zijn belangrijk, maar ze zijn eveneens het resultaat van politieke compromissen en daarom vaak te voorzichtig. Zo is het niet duidelijk of de opgelegde kapitaalsvereisten wel sterk genoeg zijn om een volgende bankencrisis te vermijden en is het onduidelijk of de politieke wil om de bonusziekte aan te pakken bij de lidstaten voldoende aanwezig is. Zo verzet het Verenigd Koninkrijk zich tegen de nieuwe Europese regels rond bonusbeperkingen en short selling bij het Hof van Justitie. Het zijn dus opnieuw de lidstaten die een echte Europese grensoverschrijdende aanpak tegen werken. Dat lidstaten als België ondertussen hun eigen maatregelen uitwerken bij gebrek aan Europese daadkracht, is te begrijpen, maar zal niet bijdragen tot een duurzame oplossing. Een land alleen kan geen bankencrisis oplossen, vooral niet als andere lidstaten andere maatregelen nemen.

De lidstaten lijken maar moeilijk afscheid te kunnen nemen van ‘hun’ banken. Nochtans is aangetoond dat er vandaag te veel Europese banken zijn en dat ze vooral ’te groot’ blijven, met 270 procent van het Europese BNP op hun balansen, terwijl dat in de VS slechts 72 procent is. Dat komt omdat in Europa de banken grotendeels instaan voor de financiering van de economie, terwijl in de VS de markt daartoe voor een belangrijk deel bijdraagt. Dat zorgt er overigens voor dat vooral KMO’s in Europa in de problemen komen, omdat banken nu terughoudend zijn om die echte economie effectief te ondersteunen.

Ondanks het gevaar van te grote banken, riep een recente studie van KPMG op tot een nieuwe bankenconcentratie in België. Dat vermindert weliswaar het aantal banken, maar maakt de overblijvers ook groter, met alle risico’s vandien. De EU wil het aantal banken drastisch beperken en vooral de ‘zieke’ banken met gepaste ‘palliatieve maatregelen’ naar het sterfbed begeleiden, maar ook daar verzetten de lidstaten zich tegen. Nochtans liquideerden de Verenigde Staten sinds het begin van de crisis zowat 500 ‘zieke’ banken, terwijl dat in de EU beperkt bleef tot 40 banken. Vorige donderdag verkondigde het hoofd van de Europese banktoezichthouder dat de politiek nodeloos slechte banken in leven houdt en dat de Europese bankenautoriteit al 2 jaar aanmoddert. Die Europese terughoudendheid is het rechtstreekse gevolg van het financieel protectionisme van de lidstaten, die ‘hun’ banken liever niet kwijt spelen. Die aanpak in gespreide slagorde kost de EU ook veel geld. Dat werd eerder in een ander dossier al aangetoond. De vergelijking tussen de effecten van de financiële crisis in Ierland en die in Nevada toont het stabiliserende effect van de federale instellingen in de Verenigde Staten. Beide staten werden geconfronteerd met een vastgoedbubbel die ontplofte, maar dankzij de federale schokdemper in de VS werd het BNP van Nevada slechts met 3,6 procent aangetast, terwijl het in Ierland om 17,6 procent ging, bijna vijf keer méér.

Dat België nu op eigen houtje een bankenwet voorlegt, zonder precies te weten wat de Unie nog van plan is, is misschien moedig te noemen, maar draagt eerder bij tot de versnippering, dan tot een echte Europese oplossing van het probleem. Zonder die Europese oplossing zullen we de risico’s die ons destijds in de problemen brachten, nooit de wereld uithelpen.

Saïd El Khadraoui

Europees parlementslid