‘De centrifugale krachten in onze samenleving zijn enorm. Het is hoog tijd voor een nieuw midden’, schrijft Ann Van Mechelen.
Werkgevers en werknemers stonden deze week nog maar eens tegenover elkaar in een staking. In Knack van deze week schreef Ewald Pironet dat het sociale overlegmodel op sterven na dood is.
Het grootste probleem voor het sociaal overleg is dat er steeds minder te verdelen valt. Al jaren slabakt onze productiviteit, onze economische groei ligt lager dan in onze buurlanden, onze begrotingstekorten en overheidsschulden zijn dan weer hoger. België ging ook dieper gebukt onder de coronacrisis dan zijn buurlanden Nederland, Duitsland en Frankrijk. De Europese Centrale Bank berekende vorige week dat we achterop zullen hinken in het economisch herstel, zodra de coronacrisis is uitgewoed. En belangrijk: dat komt niet zozeer door de pandemie, want ook zonder coronacrisis zouden we het slechter hebben gedaan, onder meer door de stijgende vergrijzingskosten. Het zorgt ervoor dat de sociale onderhandelingen steeds meer over fictie gaan.’
In diezelfde Knack ziet Peter Praet, de vroegere hoofdeconoom van de Europese Centrale Bank (ECB) een groot gevaar in Europa na de coronacrisis:
‘We zullen het geld willen laten rollen, maar we zullen tegelijkertijd geconfronteerd worden met de eisen van heel wat mensen voor hogere lonen en meer overheidsuitgaven. Die soms terecht zijn. Bovendien nam de ongelijkheid de laatste jaren toe, niet alleen tussen de landen maar ook tussen de mensen. Ook dat zal voor onrust zorgen. En de facturen van het verleden, maar ook van vandaag en morgen moeten worden betaald. Wie zal dat doen? In heel Europa ontwijken de politici momenteel de vraag, want de prioriteit is om de pandemie onder controle te krijgen. Maar de vraag wie de facturen zal betalen, zal tot heftige politieke debatten leiden en grote sociale spanningen.’
Zijn de politici nog wel in staat om een antwoord te bieden op deze vragen? Om een nieuwe toekomstvisie te ontwikkelen, voorbij de waan van de dag? Of kunnen ze alleen nog enkele krassen maken? Een stevige dikke nieuwe lijn lijkt mij helemaal uitgesloten. Hierbij een voorstel tot zo’n lijn: een nieuw verhaal.
Eerst nog even dit. Er is een voorwaarde verbonden aan die lijn. Men moet durven accepteren dat er verschillen zijn tussen man en vrouw. Vrouwen zijn algemeen genomen zorgzamer dan mannen. Natuurlijk zijn er uitzonderingen die de regel bevestigen. Bovendien ligt dat onderscheid politiek gevoelig en wordt het soms misbruikt, denk maar aan de uitspraken van Thierry Baudet in Nederland. Sommigen beroepen zich voor dit verschil op de natuur, anderen wijten dat aan cultuur. Het nature/nurture-debat is eeuwenoud in de filosofie. Ik ga er niet verder op in want natuur en cultuur zijn innig met elkaar vervlochten, maar de vaststelling blijft: gemiddeld genomen vertonen vrouwen meer zorggedrag.
Welnu, het verhaal is als volgt. Stel dat we aan het hoofd van een onderneming of organisatie een vrouw en een man zetten die in gelijkwaardigheid de onderneming of organisatie leiden. Op die manier ontstaat een samenleving waarin vrouwelijke en mannelijke waarden met elkaar in dialoog gaan, niet alleen in de private maar ook in de publieke sfeer. Dat kan niet anders dan leiden tot een samenleving waarin vrouwen en mannen elkaar sterk wederzijds beïnvloeden. Laten we vertrouwen hebben in de kracht van mannen en vrouwen om elkaar te overtuigen.
Als vrouwen mee de leiding nemen in die entiteiten, kan men deze ondernemingen of organisaties laten uitgroeien tot zorgzame gemeenschappen. Een onderneming of organisatie wordt dan een zorgzame entiteit in een samenleving. Op die manier kunnen deze entiteiten zorgzaam omgaan met gezin, milieu, sociaal zwakkeren, derde wereld,… en creëren we een samenleving als geheel van gemeenschappen van zelfstandige individuen.
Is dit een nieuwe ideologie? Ik zie het alleszins niet zo. Het is een nieuw verhaal voor onze samenleving, dat wel. Maar het verhaal kan mislukken. Het getuigt van een uitgesproken conservatieve visie. Het beheerst of garandeert niks. Ik beken, ik ben een conservatief. Ik geloof niet in de maakbaarheid en beheersbaarheid van de samenleving. De ideologieën van de moderniteit, liberalisme en socialisme, zeggen me weinig.
Zijn er in Vlaanderen nog echte conservatieven? Afgaande op de media moet je ze met het vergrootglas gaan zoeken. Ik denk dat de lijn die hier voorgesteld wordt eerder een uitgesproken Europees verhaal is voor een vermoeid Rijnlandmodel. Want wie gelooft nog dat de staat de economie corrigeert? Sommigen hebben het over een sociale markteconomie die geëvolueerd is naar een citroenperseconomie. Efficiëntie, deregulering, flexibiliteit, arbeidsmarkt: economische theorie lijkt wel een allesomvattende ideologie in een steeds onmachtiger wordende democratische staat. Dit is geen Belgisch, laat staan Vlaams probleem. In bijna elk land in Europa ziet men problemen op het politieke vlak, in het bijzonder voor de zogenaamde middenpartijen. De centrifugale krachten in onze samenleving zijn enorm. Het is hoog tijd voor een nieuw midden.
Dat midden is momenteel zoek. Het markt- en beheersingsdenken, de liberale ideologie die de Vlaamse partijen aanhangen, lijkt alles te doordrenken. De mens wordt opgevat als een autonoom subject dat zijn leven ziet als een beheersbaar project. De samenleving wordt gezien als een collectief van losse individuen dat gemanaged moet worden in dienst van diezelfde individuen. De malaise waartoe dat leidt werd treffend omschreven door Frankrijks schandaalauteur Michel Houellebecq.
Hier staan we nu, anno 2021. Het gevoel is alom aanwezig dat het laatmoderne systeem onhoudbaar is, zowel op financieel, economisch, ecologisch, politiek, als geestelijk vlak en nu ook op het vlak van onze gezondheid. Er is geen heil meer te verwachten van het streven naar zekerheid en maakbaarheid. Daarom het hierboven geschetste verhaal van vertrouwen en hoop. Misschien kunnen we zo de laatmoderne vrijheid overleven?
Ann Van Mechelen is onafhankelijk gemeenteraadslid in Lille en mantelzorger. Voorheen was ze juriste bij de CVP, en raadgever van Vlaams minister Inge Vervotte, CD&V- Provincieraadslid en CD&V-schepen Lille.
Lees ook:
– Econoom Peter Praet: ‘Ook de economische schade van corona stijgt exponentieel’
– ‘Het sociaal overlegmodel lijkt op sterven na dood’
– De ergste crisis sinds de jaren 30: ‘Corona kost ons zeker drie jaar welvaart’
– Covid-19 treft armen veel harder dan rijken: ‘Corona is niet de grote gelijkmaker’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier