‘Zijn ceo’s hun leven aan het beteren?’

‘Het gebeurt niet vaak dat ceo’s open brieven schrijven, maar vorige week was het twee keer raak’, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

In de Verenigde Staten publiceerde de gerenommeerde Business Roundtable een opmerkelijke brief over wat de missie van een bedrijf moet zijn. In de brief benadrukten de leiders van onder meer Amazon, Apple, Pepsi, supermarktgigant Walmart en bankreus JPMorgan Chase dat ondernemingen niet alleen meerwaarde voor de aandeelhouders mogen nastreven. Ook de belangen van werknemers (die ‘een billijke vergoeding’ moeten krijgen), klanten, leveranciers en zelfs de bredere gemeenschap en de leefomgeving zijn belangrijk. Een bedrijf is geen eiland, zo was de teneur, en winst kan niet het enige doel zijn. ‘Greed is good’, de beruchte Wall Street-formule uit de jaren tachtig, was nergens te bespeuren. In de plaats van ‘hebzucht’ gebruiken de captains of industry de woorden ‘duurzaam’, ‘diversiteit’, ’transparantie’ en ‘respect’. Zijn ceo’s hun leven aan het beteren?

Zijn ceo’s hun leven aan het beteren?

In Vlaanderen ondertekende een groep bedrijfsleiders – 55 ceo’s van vooral nationale en kleinere ondernemingen – ook een brief, met maar liefst 36 ideeën voor de politiek. De brief, die in de ondernemerskrant De Tijd volop aandacht kreeg, leest als een reactie op de ‘startnota’ voor de Vlaamse formatiegesprekken van N-VA-voorzitter Bart De Wever, al gaan bijvoorbeeld de groene voorstellen een stuk verder. De Vlaamse bedrijfsleiders pleiten onder meer voor een CO2-heffing, een vorm van rekeningrijden en een vliegbelasting. Dat zijn bekende, maar niet noodzakelijk populaire maatregelen. Onder politici is er een relatief grote consensus over de recepten, maar niemand wil er zijn naam aan verbinden. Het ontbreekt hun aan politieke moed. Veel aandacht ging vorige week ook naar het pleidooi voor een vlaktaks: één belastingtarief (‘van bijvoorbeeld 20 procent’) voor alle inkomsten van privépersonen en vennootschappen.

Het memorandum van opstellers Karel De Boeck (ex-Dexia) en Karel Cardoen (ex-topman van het gelijknamige autobedrijf) is verfrissend omdat het door de lijnen van de alomtegenwoordige cultuurstrijd breekt. Sommige voorstellen van de ceo’s zijn klassiek rechts (de afschaffing van de herverdelende progressieve belastingtarieven, het pleidooi voor de degressieve werkloosheidsuitkering en de nadruk op repressie in het drugsbeleid), andere zijn dan weer veel vaker bij links terug te vinden (de ecologische plannen, maar ook het wegwerken van de wachtlijsten in de zorg, of huisvesting voor alle daklozen). Uiteraard primeert in alle voorstellen het belang van de ondernemingen. Zo zijn migranten goed als ze niet met té veel zijn en als ze niet allemaal moslim zijn, maar vooral als ze de juiste kwalificaties voor de arbeidsmarkt hebben. Dan moeten ze zo snel mogelijk aan de slag.

Uiteraard primeert in alle voorstellen het belang van de ondernemingen.

De portee van de twee brieven is duidelijk anders, en de inzet ook. De Vlaamse brief is veel concreter dan de Amerikaanse oproep, en ook iets realistischer – al blijft het twijfelachtig of we én een vlaktaks van 20 procent kunnen invoeren én de sociale zekerheid overeind kunnen houden. Maar het zijn veel hardere engagementen dan wat Jamie Dimon van JPMorgan Chase en andere Amerikaanse topmanagers op papier hebben gezet. Terwijl de Amerikaanse ceo’s een schuchter vraagtekentje zetten bij de heiligverklaring van de winstmaximalisatie, proberen de Vlaamse bedrijfsleiders een uitweg te vinden uit de politieke patstelling van de afgelopen vijf jaar. Wellicht is het voor Vlaamse bedrijfsleiders – en zeker voor veel Vlaamse kmo’s – toch iets minder dringend om nog eens te onderstrepen dat ook klanten en werknemers belangrijk zijn. Dankzij onze sociale zekerheid en de herverdeling via belastingen heeft het roofkapitalisme in dit land nooit dezelfde kansen gekregen als in de VS.

De woorden van Apple en Walmart zijn goedkoop als hun ceo’s geen stappen zetten om de minimumlonen op te trekken, groener en veiliger te produceren en de sociale zekerheid te ondersteunen – met belastingen. Dan is de brief niet meer dan een rookgordijn, een flauwe reactie op de zeer linkse voorstellen van Democratische presidentskandidaten als Bernie Sanders of Elizabeth Warren. Maar zelfs in dat geval hebben de topmanagers een signaal opgepikt. Een signaal tegen de toplonen, tegen sociale uitbuiting en voor een eerlijke competitie: de ceo’s voelen de woede groter worden. Finaal is er altijd nog het gezonde eigenbelang. Want als de Amerikaan geen geld heeft, kan hij ook niet consumeren. Dat had autobouwer Henry Ford een slordige honderd jaar geleden al begrepen.