‘Zelfs als leerkrachten lesgeven met hun rug naar de klas, verdwijnen de vooroordelen nog niet’

Naamloze examens, anonieme sollicitaties en huurders zonder gezicht. Met behulp van zulke virtuele kamerschermen hoopt men discriminatie in te dijken. ‘Allemaal doekjes voor het bloeden’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman. ‘Een racist die een allochtoon accepteert omdat hij zijn donkere huid niet kan zien, blijft een racist.’

Op haar twaalfde kreeg ze te horen dat ze beter voor het technisch onderwijs kon kiezen. Dat zou haar later vele teleurstellingen besparen. Met zo’n donkere huid zou ze toch nooit een job vinden waarvoor je een ASO-diploma nodig hebt. Dat vertelde opiniemaakster Dalilla Hermans net voor de jaarwisseling in Knack. Die onderwijsmensen van haar lijken de beste bedoelingen gehad te hebben: ze wilden voorkomen dat ze zou gaan dromen van een toekomst die (in hun ogen) niet voor Vlamingen met een kleurtje is weggelegd. Zo uitzonderlijk is dat – nog steeds – niet. Uit studies blijkt dat nogal wat leerkrachten de mogelijkheden en kansen van kinderen met een bruine huid of uitheemse naam vaak lager inschatten dan die van hun oer-Vlaamse leeftijdgenoten. Gevolg: sommigen zijn geneigd om allochtone leerlingen een makkelijkere studierichting aan te praten.

Zou het dan geen idee zijn om leerkrachten te verplichten les te geven met hun rug naar de klas? Een beetje zoals tijdens de blind auditions van het de populaire talentenjacht The Voice van Vlaanderen: de juryleden mogen een kandidaat pas zien als zijn stem hen heeft kunnen overtuigen. Dus zonder te weten of hij jong of oud, groot of klein, dik of dun is. Zo zou een leerkracht zich eerst een beeld van al zijn leerlingen moeten vormen op basis van hun antwoorden, toetsen en taken voor hij hen daadwerkelijk te zien krijgt. Dus zonder dat hij weet hoe licht hun huid is, hoe duur hun kleren zijn en hoe uitdagend ze hem aankijken.

U lacht? U vindt dat een al te bizar idee? Nochtans is het niet meer dan een wat aangedikte variant van voorstellen die de laatste jaren geregeld circuleren. Gisteren nog pleitten academici van de KULeuven er in een opiniestuk in De Standaard voor om examens te anonimiseren: als er geen naam meer boven een test staat, kunnen proffen zich bij het verbeteren ook niet meer laten beïnvloeden door het geslacht, de afkomst of de reputatie van een student. Eerder al gingen er stemmen op om anonieme sollicitaties in te voeren, waarbij een werkgever alleen de merites van zijn sollicitanten kent en niet hun naam, geslacht of etniciteit. En waarom zouden we geen virtueel kamerscherm installeren tussen verhuurders en potentiële huurders of tussen politieagenten en verdachten?

Doekjes voor het bloeden

Was het maar zo simpel. Uit onderzoeken blijkt dat er meer nodig is om vooringenomenheden uit te sluiten. Experimenten met anonieme sollicitaties in onder meer Nederland, Zweden en Duitsland leverden amper iets op. Sterker nog: in sommige gevallen werden er minder allochtonen uitgenodigd voor een gesprek dan bij sollicitaties met naam en toenaam. Als een sollicitatie (of een examen of evaluatie) anoniem is, sluit dat immers ook elke vorm van positieve discriminatie uit. Heeft iemand een jaar langer over zijn studie gedaan of blijkt hij allesbehalve taalvaardig te zijn, dan heeft een werkgever of docent geen weet van eventuele verzachtende of andere omstandigheden die dat kunnen verklaren.

Natuurlijk is het noodzakelijk dat instellingen allerhande met man en macht zoeken naar manieren om discriminatie te weren. Maar dat zal nooit volstaan zolang de vooroordelen en vooringenomenheid zelf niet wordt aangepakt. Als een racistische werkgever een allochtoon in dienst neemt omdat hij zijn huidskleur niet heeft gezien, blijft hij een racist. Als een seksistische prof het examen van een opgedirkte studente welwillend verbetert omdat hij ervan uitgaat dat hij met een jongen te maken heeft, is hij nog altijd een seksist. We moeten dus voorzichtig zijn als we zulke doekjes voor het bloeden gebruiken, want soms raken wonden daar nog meer door geïnfecteerd. En tegen de stank van een etterende wonde is geen enkel kamerscherm bestand.