‘Zelfbeschikkingsrecht is goed voor de Koerden, maar de Catalaanse kwestie is Duitsland liever kwijt dan rijk’

‘Regionale autonomiebewegingen kunnen slechts op sympathie rekenen wanneer ze optreden in een land dat de Duitsers graag verzwakt zien’, schrijft Edi Clijsters van Vlinks na de aanhouding van Carles Puigdemont in Duitsland.

Plichtsbewust en gezagsgetrouw zijn ze, die Duitsers. Wanneer dus het koninkrijk Spanje een internationaal aanhoudingsbevel uitvaardigt tegen een prominent Catalaans politicus, dient de Duitse justitie dat in acht te nemen. Zeker wanneer daarover ook nog ’s extra afspraken bestaan tussen de lidstaten van de Europese Unie onderling. Dus werd Carles Puigdemont aangehouden kort nadat hij de Deens-Duitse grens achter zich had gelaten.

En nu ligt niet alleen zijn ‘geval’ maar meteen ook het hele Catalaanse dossier op tafel in de belangrijkste EU-lidstaat.

Tot mateloze ergernis van de Duitse regering, die onmiddellijk liet weten dat ‘het gerecht zijn werk moet doen’ en de politiek zich daar niet wil mee bemoeien.

Maar tegelijk wreekt zich nu de extreem-terughoudende, zelfs krampachtige houding die de Duitse regering in deze kwestie al lang aanneemt, en met name sinds de controverse rond een Catalaans onafhankelijkheidsreferendum vorig jaar. Tot in den treure werd herhaald dat dit een intern-Spaanse aangelegenheid was, die binnen het kader van de Spaanse rechtsstaat moest worden opgelost.

Zelfs na het brutale optreden van de Spaanse oproerpolitie tegen vreedzame referendum-kiezers, zelfs toen na de (nota bene door Spanje uitgeschreven) vervroegde verkiezingen van december jl. de ene verkozen politicus na de andere op juridisch uiterst betwistbare gronden in de gevangenis werd gegooid. beperkte Duitsland zich tot afkeurende woorden, die de schuld bij beide kampen legden maar hoegenaamd niet repten over mogelijke bemiddeling in het conflict. Niks mee te maken.

Ongetwijfeld is die lamlendige houding mee ingegeven door het feit dat de in Spanje regerende Partido Popular in de EU tot dezelfde conservatieve familie behoort als de CDU-CSU van Angela Merkel. Ongetwijfeld is ook bij andere EU-lidstaten de huiver groot om zich in de interne keuken van andere lidstaten te mengen, want stel je voor dat je daar zelf het ‘slachtoffer’ zou van worden. En ongetwijfeld zijn er wel nog meer EU-lidstaten die alle redenen hebben om een democratisch verkozen regio-parlement en -regering botweg de rug toe te keren, en alle vragen om bemiddeling – vaak ook door niet-separatisten – ijskoud te negeren.

Maar het probleem negeren kan Duitsland nu niet langer. Zeker: de beslissing om Puigdemont al dan niet uit te leveren is op de eerste plaats – en theoretisch zelfs uitsluitend – een juridische. Maar willens nillens loopt nu de politieke discussie hoog op. Nu pas. Tot dusver hebben immers ongeveer alle partijen – even krampachtig als de regering – zich ervoor gehoed hun vingers te branden aan deze kwestie. Duitsland mag dan (onder zachte dwang van de Geallieerden) na de oorlog een federale staat zijn geworden; aan Kleinstaaterei heeft men daar een hekel.

Het ‘zelfbeschikkingsrecht der volkeren’ mag geprezen worden als het over Koerden gaat, maar de Catalaanse kwestie is men liever kwijt dan rijk. En regionale autonomiebewegingen kunnen slechts op sympathie rekenen wanneer ze optreden in een land dat de Duitsers graag verzwakt zien.

Dat wordt nu allemaal wat moeilijker. Bijvoorbeeld omdat in het staatsdragende politieke hoenderhok een ophefmakende knuppel werd gegooid door niemand minder dan Jakob Augstein, wettelijke zoon van de oprichter van het gezaghebbende weekblad Der Spiegel en bepaald geen rebelse rakker. Die verklaarde zich vierkant tegen uitlevering, vergeleek de Spaanse premier Rajoy vernietigend met de groot-inquisiteur uit Schillers drama ‘Don Carlos’, en … herinnerde er aan dat Duitsland al ’s eerder een Catalaanse ex-president had uitgeleverd aan Spanje. Pijnlijk.

In 1940 namelijk werd Lluis Companys, die in 1934 even een Catalaanse Republiek had uitgeroepen, door de Gestapo in Frankrijk opgepakt en uitgeleverd aan Franco, die kort voordien – met Duitse militaire hulp – de Spaanse burgeroorlog had gewonnen. Enkele maanden later werd Companys gefusilleerd.

De vergelijking is niet bepaald vleiend voor Duitsland; maar ze is ook niet ongegrond. Nauwelijks enkele maanden geleden waarschuwde een woordvoerder van Rajoy’s Partido Popular immers nog dat Puigdemont maar moest uitkijken, als hij niet het lot van Companys wou delen… Voor ‘Europa’ of voor vrijwel alle EU-lidstaten was het incident zelfs geen opgetrokken wenkbrauw waard.

Achtervolgingsdrift

Zo’n vaart zal het nu natuurlijk niet lopen, zelfs als Puigdemont zou worden uitgeleverd. Als. Want nu blijkt dat de Spaanse justitie zich in haar blinde, politiek-gestuurde achtervolgingsdrift zelf voor de voeten loopt.

Puigdemont wordt – zoals tal van andere Catalaanse politici en burgers die al maandenlang achter de tralies zitten – ‘verdacht’ van ‘rebellie’, maar ook van ‘verduistering van overheidsgeld’. Met dat laatste doelt de Spaanse staat op het feit dat de Catalaanse regering overheidsmiddelen zou ter beschikking hebben gesteld om het (door Spanje illegaal verklaarde) referendum mogelijk te maken. Wat (indien al bewezen…) hooguit tot een veel geringere straf kan leiden dan de ‘rebellie’, die hem en zijn kompanen tot dertig jaar hechtenis kan kosten.

Blamage

Alleen blijken ongeveer alle toonaangevende juristen in Duitsland het er over eens dat van ‘rebellie’ – zelfs volgens de Spaanse wet – geen sprake kan zijn omdat daarvoor het gebruik van (of oproepen tot) geweld moet worden aangetoond. Terwijl de hele wereld wel heeft gezien van welke kant het geweld kwam bij het referendum, maar de Catalaanse leiders nooit ofte nimmer tot geweld hebben opgeroepen.

Op strikt juridische gronden zou Puigdemont dus kunnen worden uitgeleverd voor die ‘verduistering’. Maar … dat willen de Spanjaarden dan weer niet. Want dan kunnen ze hem uitsluitend dààrvoor veroordelen. Terwijl zijn medestrijders (die al in Spaanse gevangenissen zitten) wél die zwaarste straf kunnen oplopen … en vervolgens wellicht ‘Straatsburg’ inroepen wegens schending van het gelijkheidsbeginsel. Bovendien zou de Spaanse opper-aanklager zo’n geringe aanklacht als een blamage beschouwen.

Onder meer om die reden werd eind vorig jaar al eens een internationaal aanhoudingsbevel ingetrokken. Want hoezeer de Spaanse justitie ook schermt met respect voor wet en grondwet, gezichtsverlies lijkt daar nog zwaarder door te wegen.

Edi Clijsters is kernlid van Vlinks.