België slaat een mal figuur met haar opvallend hoog sterftepercentage voor covid-19. Rapporteren wij niet té volledig? En sterven er nu echt zoveel mensen meer dan in een ‘normale’ periode?
De zware sterftecijfers die door viroloog en coronawoordvoerder Steven Van Gucht worden meegedeeld, hakken er elke dag stevig in. Of het nu om 90 mensen of om 303 doden gaat, wennen doet het nooit. Het valt bovendien op dat België in ranglijsten van ‘coronadoden’ een opvallend belabberd figuur slaat in vergelijking met andere landen, terwijl ons land toch niet meteen een afwijkende aanpak van het coronavirus hanteert.
Het is al langer bekend dat coronadoden per land tellen hetzelfde is als appelen met peren vergelijken. Zo bereikt elk land op een ander moment de piek van de curve. In België hebben we die piek bijvoorbeeld net gehad. Ook bevolkingsdichtheid speelt een rol. Eigenlijk zouden we Vlaanderen beter vergelijken met andere dicht bevolkte gebieden als Noord-Brabant en Noord-Italië dan met andere landen.
Van niet-bevestigde gevallen tot bijna alle rusthuisdoden
Er zijn ook verschillen in hoe de sterfgevallen door covid-19 wereldwijd worden gemeten. In Nederland, Duitsland en Italië worden de mensen die aan het coronavirus overlijden, maar niet positief zijn getest, niet opgenomen in de cijfers. In het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk worden de cijfers van de woonzorgcentra niet vermeld.
België telt zowel alle bevestigde als de vermoedelijke, niet-bevestigde covid-gevallen mee in de cijfers. Ook is België een van de weinige landen die ook de sterfgevallen in woonzorgcentra en daarbuiten opneemt, hoewel daar tot nog toe zo goed als niet wordt getest. Vaak gaat dat om heel fragiele mensen van hoge leeftijd waarbij er een vermoeden is dat ze mogelijk besmet zijn met het virus, maar heel vaak werd dat niet bevestigd in het laboratorium.
Artsen hebben tijdens deze epidemie ook sneller de neiging om ‘covid-19’ als doodsoorzaak in te vullen. De richtlijn is immers dat van zodra er iemand in een woonzorgcentrum positief is getest op covid-19, alle sterfgevallen die gelijkaardige symptomen vertonen als covid-19-dode mogen worden beschouwd. In werkelijkheid blijkt op basis van de eerste grootschalige test dat amper 20 procent van de bewoners in woonzorgcentra positief is voor covid-19. Van de mensen met zogenaamde covid-symptomen waren er maar de helft positief.
‘Het komt er zowat op neer dat bijna alle sterfgevallen in woonzorgcentra, en daar sterven elke dag zo’n honderd mensen, worden opgenomen in de cijfers’, zei viroloog Marc Van Ranst dinsdag in De Afspraak. ‘Dat vind ik dom.’ Ook premier Sophie Wilmès is bezorgd over het imago van België waarbij een ogenschijnlijk ‘slechte kwaliteit van de gezondheidszorg’ mogelijke investeerders zou kunnen afschrikken. Ze pleitte donderdag in De Ochtend op Radio 1 voor een verfijning van de covid-cijfers, wat mogelijk zou kunnen worden door een uitbereiding van de testcapaciteit in de woonzorgcentra.
Toch vinden de experts het belangrijk om de brede telling van sterfgevallen aan te houden. Het is een standaard praktijk en kan belangrijk zijn voor analyses achteraf en om tot goede oplossingen te komen. Bovendien voorkomen we op die manier een onderschatting van het aantal covid-doden. ‘Dit is geen wedstrijd tussen landen’, aldus Steven Van Gucht.
Oversterfte geeft beter beeld
Sinds het begin van de uitbraak van het coronavirus zijn in België totaal 4.157 mensen overleden met een bevestigde of vermoede besmetting met covid-19. Daarvan zijn 52 procent ziekenhuisdoden en dus bevestigd. Dat gaat over 2.162 ontegensprekelijke covid-19-doden, een cijfer dat al meer in aanmerking om met andere landen te vergelijken.
Maar als we écht een idee willen krijgen over hoe groot de gezondheidscrisis in België is, dan is een vergelijking van het aantal doden in dezelfde periode vorig jaar meer aangewezen. De oversterfte is het cijfer dat aanduidt hoeveel meer mensen overlijden dan normaal. Er sterven in België elke dag gemiddeld zo’n 300 mensen, onder wie zo’n 225 70-plussers. De huidige sterftecijfers bevatten dus een groot aantal sterftes in de rusthuizen die in niet-coronatijden ook gebeuren. Het merendeel van deze kwetsbare mensen sterft dus wel met covid, maar niet noodzakelijk door covid. Of hun dood wordt door covid slechts vervroegd.
Dat de oversterfte door corona voorlopig nogal lijkt mee te vallen, blijkt alvast uit het feit dat de piek van het aantal uitvaartplechtigheden in de maand maart alvast is uitgebleven. Als we naar de overlijdenscijfers kijken, blijkt uit de eerste voorlopige cijfers van het Rijksregister dat er in maart 2020 1.434 meer mensen overleden zijn dan in dezelfde maand een jaar geleden. Dat is inderdaad een stuk hoger, maar nog steeds zo’n 2.000 minder dan in maart 2018 toen er een grote piek aan overlijdens was door de griep. In maart 2018 stierven er gemiddeld elke dag meer dan 400 mensen. Er dient echter wel aangegeven te worden dat er de voorbije maand minder verkeersdoden en doden door euthanasie zijn.
Wachten op cijfers voor april
Bovenstaande grafiek van het Belgian Mortality Monitoring (Be-MOMO) toont alvast een lichte oversterfte vanaf 14 maart 2020. Viroloog Steven Van Gucht schat dat de oversterfte de komende weken nog flink zal toenemen en hoger zal zijn dan wat we vorige jaren gezien hebben. De reden daarvoor is wellicht covid-19, want de griep is ondertussen het land uit. Voor precieze cijfers is het evenwel te vroeg.
Up-to-date overzicht: alles wat u moet weten over de coronacrisis
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
