De (s)preekstoel van Knack.be

‘Wordt het geen tijd dat we kiezen voor een economie die warm en gastvrij is voor iedereen?’

De (s)preekstoel van Knack.be Knack.be maakt ruimte voor religie en levensbeschouwing

‘Wie heeft toch bepaald dat economie alleen over geld gaat en niet over basisbehoeften als eten en drinken, warmte, beschutting en woonst’, schrijft Eefje Van der Linden van de Verenigde Protestantse Kerk van België (VPKB).

Armoede is geen sexy onderwerp. Armoede betekent immers problemen, zorgen, moedeloosheid. Mensen in armoede ervaren dat dagelijks. Zij voelen zich vaak alleen staan, sociaal geïsoleerd. Met armoede wil de maatschappij liever niet geconfronteerd worden of besmet worden. Af en toe wordt diezelfde samenleving wel met de neus op de feiten gedrukt, zoals bij de dood van Jordy, de jongeman die te jong stierf in een tentje bij de Blaarmeersen in Gent.. Dan wordt armoede als het ware even één van ons. Meestal blijft het bij wat statistieken, een enkele noodkreet, wat goed bedoelde hulp en aandacht voor de Internationale Dag van Verzet tegen Armoede op 17 oktober.

‘Wordt het geen tijd dat we kiezen voor een economie die warm en gastvrij is voor iedereen?’

Armoede is geen prioriteit hoewel 1 op de 7 mensen in België eronder te lijden heeft. Voor hen strekken de gevolgen zich uit over alle levensdomeinen: behuizing, arbeid, onderwijs, sociale contacten, vrije tijdsbesteding. Mensen die in armoede leven, hebben een levensverwachting die tot 10 jaar lager ligt dan het gemiddelde. Mensen sterven dus aan armoede en toch is de bestrijding van armoede geen prioriteit. Economie, althans de groei van de economie, is daarentegen wel een prioriteit. Om die groei te bewerkstelligen moet een economie sexy zijn. Want – zo luidt de redenering – alleen een aantrekkelijke economie kan groeien.

Ik vraag me af of economie daarom om geld draait en niet om de eigenlijke rol van economie, namelijk de bevrediging van menselijke behoeften. Ik ben niet de enige die zich dit afvraagt. Ook mijn collega theologe Ina Praetorius vraagt zich af wie toch bepaald heeft dat economie alleen over geld gaat en niet over de basisbehoeften als eten en drinken, kleding, warmte, beschutting zoals een woonst, kortom, over alles wat wij doorgaans het huishouden noemen.

Vergeten delen van de economie

Praetorius zoekt de oorzaak in de oudheid, waar de polis, de stadstaat, vooral in handen was van degenen die van werk vrijgesteld waren, omdat ze leefden van hun bezit. Zij hadden zelf geen problemen om de monden thuis te voeden, om het huishouden draaiende te houden. Zij hoefden geen stofdoek of schotelvod vast te houden maar waren vrij om zich met stadszaken bezig te houden.

Een ander omslagpunt ziet ze in de 18de eeuw, toen het economisch liberalisme ons voorhield dat we vooral zelf verantwoordelijk zijn voor de bevrediging van onze behoeften en dat egoïsme ook de samenleving ten goede komt. Hiermee komt er een omkeer in ons denken. Niet langer moeten we nadenken over honger en dorst of een woonst. We moeten vooral nadenken over geld en ons eigen voordeel. Toen begonnen we te negeren dat vrouwen, verenigingen, kerken en allerlei instituten bezig bleven met het vergeten deel van de economie, het voorzien in de eerste levensbehoeften van velen die honger leden, dakloos waren.

Centrale waarden van de grote religies

De grote religies, die ontstonden in agrarische beschavingen, kennen nog altijd de centrale waarden van zorg, liefdadigheid en zelfs aalmoezen, met speciale aandacht voor de armen en behoeftigen, de zieke, de vreemdeling, de weduwe en de wees. Helaas hebben vele kerken, moskeeën en synagoges zich met name in het westen laten terugdringen naar het private en theologen bemoeien zich te weinig met de publieke economie.

Vandaag worden het huishouden en alle vrijwillige arbeid om te voorzien in dagelijkse behoeften niet gerekend binnen de economie. Het werk in het huishouden, veel van de agrarische arbeid, ook veel informele economische activiteiten die zorg dragen voor het mensenleven, zijn niet in de economische analyses opgenomen. Men veronderstelt deze echter ongelimiteerd aanwezig. Hiermee blijft 50% van de arbeid in onze samenleving onzichtbaar.

De maatschappij is zich onvoldoende bewust – denk ik – van de kosten die het met zich mee zou brengen indien deze taken gekocht zouden moeten worden. Op die manier evenwel blijven ook de effecten van het regeringsbeleid op de onbetaalde economie onzichtbaar. Caring for the future, een rapport van de Verenigde Naties, twintig jaar oud nota bene, heeft wel degelijk mogelijkheden aangedragen om niet betaalde arbeid op te nemen in de analyses, om zo ook de gevolgen van het economische beleid te kunnen vaststellen.

Waarom moet een economie sexy en mager zijn?

Het zou beter zijn als we niet langer verlangen naar een economie die sexy is, maar ook steeds magerder, steeds meer uitgekleed en waaraan enkelen het grote geld verdienen. Het zou beter zijn te kiezen voor een economie die warm en gastvrij is voor iedereen. Als mensen, mannen, vrouwen, van welke leeftijd ook, met welke huidskleur ook zijn wij niet alleen vrij. We zijn ook afhankelijk van elkaar, van de aarde waarop we leven. We zijn hulpeloos geboren, hangen af van lucht en liefde. Deze noden zouden centraal moeten staan in ons economisch denken. Mensen in armoede en alle organisaties die in solidariteit met hen werken vragen daar al tijden om.

Misschien vindt u me naïef, het zij zo. Misschien zegt u, het is niet nieuw. Dat is zeker zo. Maar dat betekent tegelijk dat er in elk geval wel alternatieven zijn, maar we blijkbaar de vrijheid missen om die alternatieven te kiezen. Zolang die alternatieven geen kans krijgen, hoop ik dat u het mij niet kwalijk neemt bij een kerk te horen die samen met andere geloofsovertuigingen en organisaties armoede onder de aandacht blijft brengen en er werk van maakt om mensen een plaats te bieden en, waar mogelijk, te helpen ontsnappen aan de armoede.

Eefje van der Linden is kandidaat predikante binnen de Verenigde Protestantse Kerk in België, aalmoezenier in de PI van Gent en moeder van twee tieners.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content