Zo woelig als het er in 2016 aan toeging binnen de regering, zo windstil lijkt het nu in de Wetstraat. Is geen nieuws ook goed nieuws? ‘Michel I vervalt in het immobilisme waarvoor in het verleden vaak naar de PS werd gewezen’.
Mogelijk is het u ook al opgevallen: sinds het kerstreces is het kalm rond de federale regering – ongewoon kalm. Zo’n lange periode zonder openlijke gebekvecht, dat zijn we niet gewend van Michel-I (N-VA, MR, CD&V en Open VLD). Met momenten lijkt het alsof deze regering haar grote projecten al heeft afgerond. Volgens politicologen Nicolas Bouteca (UGent) en Dave Sinardet (VUB) heeft de stilte alles te maken met één groot dossier – ‘het zwaard van Damocles’, aldus Sinardet: de hervorming van de vennootschapsbelasting, die binnen de regering gekoppeld is aan de invoer van een meerwaardebelasting en een activering van het spaargeld.
Te weten: tijdens het begrotingsoverleg blies CD&V-kopman Kris Peeters de gesprekken op. Zijn partij eiste een meerwaardebelasting ter compensatie van de hervormde vennootschapsbelasting – de christendemocraten wouden zich profileren als het sociale gelaat van de regering door de grote vermogens te belasten. Open VLD kwam prompt met een eigen voorstel, het activeren van slapend spaargeld – volgens Sinardet niet meer dan ‘een dossier waarmee de Vlaamse liberalen ook een rol hopen te spelen in dit verhaal dat vooral gaat over dossiers die met N-VA en CD&V worden verbonden.’
Zo gaat politiek in ons land: men sluit package deals, waarin voor iedere partij iets zoets zit.
Al maandenlang liggen de drie dossiers samen op tafel, maar slechts sporadisch valt er nieuws over te rapen. ‘Wellicht heeft men er nog niet de ideale package deal voor gevonden,’ zegt Bouteca. ‘Zo gaat politiek nu eenmaal in ons land: men sluit package deals, waarin voor iedere partij iets zoets zit. Nu is de deal nog niet klaar om op tafel te gooien en openbaar te maken. Voor Open VLD is het in ieder geval heel duidelijk: die meerwaardebelasting komt er niet – terwijl het voor CD&V een absolute voorwaarde is voor de verlaging van de vennootschapsbelasting.’
‘Er moet een akkoord zijn tegen de begrotingscontrole in maart, maar van enige toenadering lijkt amper sprake,’ legt Sinardet de vinger op de wonde. ‘Er is echter een fundamenteler probleem, namelijk dat deze regering – en dan vooral de Vlaamse partijen – voortdurend op ramkoers liggen omdat ze andere prioriteiten en standpunten hebben. In feite is dat al zo sinds het begin in 2014.’
Teleurstelling en immobilisme
Michel-I is eigenlijk nooit uit verkiezingsmodus geweest, zegt Sinardet. CD&V profileert zich op het sociaaleconomische, N-VA op veiligheid en culturele breuklijnen, telkens buiten de lijnen van het regeerakkoord. ‘Dat is een van de teleurstellingen van deze regering, vooral omdat ze in een uitermate gunstige context kon werken. In het verleden werd voor geblokkeerde dossiers vaak het excuus ingeroepen dat de verkiezingen te kort op elkaar volgden. Nu was er een uitzonderlijke situatie van vier jaar zonder verkiezingen – voor de eerste keer sinds Dehaene-II. Dat experiment draait zeer ontnuchterend uit op een permanente verkiezingscampagne.’
‘Een tweede excuus was de communautaire tegenstelling, en dan vooral de PS die zogezegd alles blokkeerde terwijl de Vlamingen zogzegd op één lijn zaten. Nu zien we hetzelfde resultaat door conflicten tussen de Vlaamse partijen onderling. Waren dezelfde conflicten in de regering er geweest tussen Vlaamse en Franstalige partijen, dan waren er al lang hysterische analyses over het einde van België.’
In 2017 wil Michel-I het anders aanpakken. Vicepremier Kris Peeters sloeg vorige week nog mea culpa in De Morgen: we hebben al te vaak overhoop gelegen, zo klonk het. Het kibbelkabinet lijkt tot inkeer gekomen. Nicolas Bouteca: ‘Het klimaat is op dat vlak wat gedooid, ja. Dat is nieuw voor deze regering. Kris Peeters gaf ook toe dat hij het gekibbel een aantal keer zelf in gang heeft gestoken.’
Er is wel minder ruzie, maar daartegenover staat het immobilisme. Dit is een regering van lopende zaken geworden.
‘Het is vreemd dat het zo lang geduurd heeft, maar het kabinet-Michel beseft nu ook wel dat de sfeer heel erg negatief is geweest’, zegt Bouteca. ‘De resultaten raken dan ondergesneeuwd door de ruzies.’ Het contrast met de rust van de afgelopen weken is bijzonder groot. Maar dat er geen ruzies zijn, wil niet zeggen dat er niet gewerkt wordt. ‘Er worden nu misschien beslissingen genomen en onderhandelingen gevoerd achter de schermen – in plaats van op straat te gaan discussiëren over allerhande maatregelen die moeten worden genomen.’
Dave Sinardet zag nog een ander opvallend element in de getuigenis van Kris Peeters. ‘Uit hetzelfde interview bleek ook dat er nog altijd belangrijke fundamentele tegenstellingen bestaan. Er is dus wel minder ruzie, maar daartegenover staat het immobilisme. In de praktijk is dit een regering van lopende zaken geworden. Zijn we dan niet beter af met harde discussies en vooruitgang?’
Stilte voor de storm
Een van haar belangrijkste beloftes, het begrotingsevenwicht, lijkt Michel-I niet te kunnen nakomen.
Een ding is zeker: in maart zal de wind in de Wetstraat opnieuw fors opflakkeren met de begrotingscontrole. Wat mogen we daar verwachten? Bouteca voorspelt opnieuw felle discussies. ‘De premier wil vermijden dat er opnieuw een partij plots met een nieuw voorstel op de proppen komt. Het ziet ernaar uit dat de regering opnieuw vrij veel zal moeten besparen. Nog niet iedereen heeft het doel van een begrotingsevenwicht in 2018 losgelaten. De beslissing om daar al dan niet van af te stappen, blijft vooruit geschoven worden. Je kan niet zeggen dat deze regering niets gerealiseerd krijgt, maar een van haar belangrijkste beloftes lijkt ze niet te kunnen nakomen. Dat is een van de grootste smetten op deze regering.’
De begroting is dus nog de omvangrijkste werf van Michel-I, maar er liggen nog andere belangrijke dossiers op de plank, zoals dat van de nachtvluchten, Arco en het pensioenplan van minister Daniel Bacquelaine (MR).
‘Voor CD&V is het Arco-dossier heel belangrijk, maar ook hier geldt dat er maar weinig vooruitgang geboekt lijkt te worden’, zegt Sinardet. ‘Arco kan ook heel wat budgettaire repercussies hebben, afhankelijk van hoeveel geld de regering zal bijpassen in de regeling, vult Bouteca aan. ‘Een eventueel akkoord zal vermoedelijk deel uitmaken van een package deal over verschillende dossiers’.
De pensioenhervorming? Dat zijn toch Zilverfondstoestanden.
Rond de pensioenhervormingen van Bacquelaine – zoals het plan om studiejaren te laten afkopen in ruil voor een hoger pensioen – hangt nog veel mist. Bouteca: ‘Dat vraagt nog om een debat, want er zijn nog heel wat losse eindjes, bijvoorbeeld wat de zware beroepen betreft. Hoe gaan we mensen effectief langer laten werken?’
‘Een heel raar dossier voor de regering om zich mee te profileren,’ vindt Sinardet. ‘Het heeft er op z’n minst de schijn van dat het de bedoeling is om nu snel geld binnen te halen en de facturen door te schuiven naar de volgende generaties – iets wat men jarenlang de paarse regeringen verweten heeft. Dat zijn toch Zilverfondstoestanden.’
Ook de taxshift is nog niet helemaal uitgeklaard, merkt Bouteca op. ‘Is die wel voldoende gefinancierd? Er is nog heel veel onduidelijkheid aan de inkomstenzijde. Volledige duidelijkheid kan deze regering natuurlijk niet geven, omdat er gewerkt wordt met terugverdieneffecten.’
Sinardet verwijst ook naar het dossier van de vliegwet, al gaat het daarbij niet om een discussie binnen de regering maar tussen twee asymmetrische regeringen. ‘De Brusselse regering staat tegenover de Vlaamse, maar het is duidelijk dat PS en cdH hiermee vanuit de Brusselse regering vooral de federale willen treffen – en dan zeker de MR, die de bevoegde minister daar heeft. Dat is het gevolg van de uitzonderlijke situatie van asymmetrie aan Franstalige kant. Net als in het CETA-dossier kan je je afvragen: zou het conflict ook zo op de spits worden gedreven als de PS wél federaal regeerde? De vraag stellen is ze beantwoorden.’
Ten slotte vraagt Sinardet zich ook af hoe het zit met de plannen om een investeringsregering te zijn. ‘Ook daarrond blijft het stil, wellicht ook weer omdat er verschillende regeringen betrokken zijn. En dan zwijgen we nog over algemenere dossiers zoals mobiliteit.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
