Vlinks

‘Wie is er bang van de IJslandse Piraten?’

Vlinks Vlinks streeft naar een sociaal, rechtvaardig en inclusief Vlaanderen met maximale autonomie.

‘De aankomende parlementsverkiezingen van 29 oktober zouden eveneens historisch kunnen worden als de prestatie van IJsland op het jongste EK voetbal’, vermoedt Nils Abbeloos van Vlinks. ‘Terwijl in veel Europese landen de Piraten geen voet aan de grond krijgen, ligt de macht in IJsland binnen handbereik.’

Al is het nog wat vroeg om jaaroverzichten te maken, toch kunnen we nu al gerust stellen dat 2016 een jaar was dat medegekleurd werd (en nog gekleurd zal worden) door IJsland. Een bewogen jaar met geweldige prestaties én supporters op het EK voetbal en een recordaantal bezoekers die hun weg vonden naar dit vulkanische eiland tussen de Atlantische Oceaan en de Noordelijke IJszee.

Even explosief als de voetballers of de vele vulkanen op het eiland, waren en zijn de gebeurtenissen op politiek vlak. In het buitenland werden vele wenkbrauwen gefronst bij het massale straatprotest in Reykjavik dit voorjaar, met politieke ontslagen tot gevolg en de steile opmars van de Piratenpartij als reactie, maar zeker ook bij het aanstellen van een professor geschiedenis en politieke neofiet als president. De aankomende parlementsverkiezingen van 29 oktober zouden eveneens historisch kunnen worden.

‘Wie is er bang van de IJslandse Piraten?’

Even terugspoelen. Op 4 april protesteren meer dan 50.000 IJslanders tegen het gesjoemel van hun politici na het uitlekken van de Panama-papers. Het wordt de premier te heet onder de voeten en die neemt ontslag. Later voelen ook anderen zich verplicht op te stappen, waaronder leden van het stadsbestuur van Reykjavik. In de jaren daarvoor, na het uitbreken van de financiële crisis in 2008, hadden de IJslanders al verschillende criminele bankiers achter de tralies geplaatst.

De situatie leek onder controle, de economie en levensstandaard trokken weer aan. Maar in 2016 loopt de emmer terug over en eisen de IJslanders nieuwe verkiezingen. Het schandaal rond de fiscale paradijzen betekent een zware klap voor de machtspartijen. Vooral de Social-Democratic Alliance en de Progressive Party verliezen enorm veel terrein in de peilingen. Een nieuwe politieke trend, wars van de traditionele partijen, wordt doorgezet.

De verkiezing eind juni van de kersverse president Gudni Th. Johannesson past volledig in die trend. Een onafhankelijk kandidaat, docent geschiedenis aan de universiteit van Reykjavik, auteur van enkele boeken over de IJslandse politiek maar voor de rest nog behoorlijk groen achter de oren als het om politieke ervaring gaat. Een neutraal iemand, een beetje terughoudend, een ideale schoonzoon, maar bovenal onpartijdig. De kandidaten van de gevestigde partijen moesten de duimen leggen ten gunste van de nieuwe.

Piraten enteren de politiek

Sinds het uitbreken van de affaires is het electoraat van de Piratenpartij geëxplodeerd. Voor de bewuste periode schommelden zij in peilingen al tussen de 7 en 15 percent, na de heisa verdubbelden ze moeiteloos die cijfers. Gelijkaardige scores worden steevast ook behaald door de Independence Party. De klassieke partijen moeten veel terrein prijsgeven. De Social-Democratic Alliance betaalt het gelag voor de schandalen en moet het -volgens de laatste peilingen- met 7,5 percent stellen, wat hen wel erg dicht bij de kiesdrempel van 5 percent brengt. De Leftgreen Movement kan nog bijna 13 percent van de kiezers bekoren. De Progressive Party overschrijdt net de 10 percent, maar dat betekent in feite een halvering van hun vroeger potentieel. Uitgaande van zulk een verkiezingsuitslag zal het aan de Piratenpartij ofwel de IP zijn om het initiatief te nemen.

Als de Piraten het zeil naar zich toe kunnen trekken, lijkt een coalitie met ecologisten en vermoedelijk ook nog enkele sociaaldemocraten of progressieven in de maak. Maar ook als de IP aan het langste eind trekt zijn de coalitiemogelijkheden beperkt. De centrumrechtse soevereinisten zullen de Vidreisn, de liberale partij, vermoedelijk mee in het bad trekken met ofwel progressieven of sociaaldemocraten erbij. Een monstercoalitie tussen Piraten en de IP lijkt bij voorbaat uitgesloten wegens te uiteenlopende programma’s. Er zal hoe dan ook een stevige oppositie in het Althing -het IJslandse parlement- klaarzitten, welke uitkomst er ook uit de regeringsvorming vloeit.

In de marge bewegen zich nog enkele gekleurde partijtjes zoals bijvoorbeeld Bright Future; pro-Europese sociaalliberalen met een ecologisch kantje en een wel zeer excentrieke leider Ottar Proppe. In de meest recente peiling overschrijden ze de kiesdrempel.

IJslandse uitdagingen

Er staan de IJslandse politici verschillende uitdagingen te wachten. Problemen die o.a. zorgen baren zijn nog steeds de economie, hoewel die zich wonderwel maar slechts deels hersteld heeft na de crisis van 2008. Winstgevende bankactiviteiten zijn teruggevallen. Het is vooral de toeristische sector die momenteel voor een economische boost zorgt, hoewel er ook aan het massatoerisme grenzen zijn voor IJslanders.

Deze zomer doken berichten op dat IJslanders steeds en meer klagen over het exponentieel toegenomen aantal huurwagens die de IJslandse dorpen en wegen tijdens het hoogseizoen plots overspoelden. Een ander prangend probleem is de jongerenvlucht. Omdat IJsland hen blijkbaar ontoereikende en onzekere langetermijnperspectieven kan bieden, trekt een deel van de jeugd naar Denemarken en Noorwegen om aldaar een leven te beginnen. De vergrijzing laat zich hierdoor extra gevoelen. Naast het toerisme zorgt de aluminiumindustrie nog voor inkomsten uit export en geothermische centrales worden uitgebreid en bijgebouwd om de vraag naar energie op te vangen, maar de inkrimping van de banksector moet wel nog steeds goedgemaakt worden. Daarom staan het opstarten van nieuwe industrieën en het ontwikkelen en stimuleren van hoogtechnologische activiteiten hoog op de agenda.

Wie is er bang van de Piraten?

Een hypothetische vraag die vanzelf opduikt is: hoe zal de internationale gemeenschap reageren na een mogelijk geslaagde regeringsvorming geleid door de Piraten? Hoe geloofwaardig is zoiets? Sinds de oprichting van de partij in 2012 in Reykjavik wordt vooral Birgitta Jonsdottir als leider naar voren geschoven (hoewel de Piraten officieel geen voorzitter hebben) en voert ze passioneel mee het publieke debat. Feit is dat men niet meer rond haar heen kan. Of ze daadwerkelijk een goede leider voor de IJslanders zal zijn, zal moeten blijken. Ze heeft een verleden als woordvoerster bij Wikileaks, haar poëzie wordt wereldwijd vertaald, ze zet regelmatig manifestaties op poten, zetelt al een tijdje in het parlement en mengt zich voortdurend in de publieke opinie.

‘Heeft de Piratenpartij ook het politieke personeel en de knowhow om een politieke ommezwaai te bewerkstelligen?’

Haar populariteit is niet zo verwonderlijk: ze is niet gebonden aan de oude politieke partijen, heeft een hart voor de IJslandse natuur en folklore, maar heeft ook -hoewel niet zo gekend bij ons- een internationale uitstraling door haar artistiek werk. Bovendien profileren zij en de Piratenpartij zich niet zozeer links of rechts, maar eerder met specifieke en vooral radicale voorstellen.

Heeft de Piratenpartij ook het politieke personeel en de knowhow om een politieke ommezwaai te bewerkstelligen? Ook dat valt nog af te wachten. Het is een algemeen bekend fenomeen dat exponentieel groeiende politieke partijen ook heel wat fantasten, opportunisten en gelukszoekers aantrekken. Vermoedelijk zullen ook enkele oude politieke rotten die bij de sociaaldemocraten en progressieven buiten de prijzen vallen aansluiting zoeken en hun ervaring als pasmunt aanbieden.

‘Als alles loopt zoals de Piraten hopen, wordt het een experiment om naar uit te kijken.’

.’

Er zullen ludieke en laconieke reacties volgen indien de Piraten aan de tafels van de macht zouden aanschuiven. Ongetwijfeld zullen er mensen zijn die wachten tot ze op hun bek gaan. Ze zullen door een leerproces moeten. Er zullen wellicht enkele zaken niet onmiddellijk loslopen en ongetwijfeld zullen er ook fouten gemaakt worden. Maar als alles loopt zoals de Piraten hopen, wordt het een experiment om naar uit te kijken.

Wat indien de Independence Party zegeviert? Hun basis beroept zich meer op het onafhankelijkheidsgevoel van de IJslanders en predikt niet zozeer radicale verandering, dan wel standvastige soevereiniteit en conservatief bestuur met een economisch liberale inslag. Ingrijpende veranderingen zoals het basisinkomen passen niet in de partij-ideologie, toch kunnen we verwachten dat ze zal luisteren naar de voorstellen en eventuele oppositie van de Piraten.

Het recente verleden heeft aangetoond dat een straatprotest snel op de been kan gebracht worden en dat het geduld van de IJslanders stilletjes aan op is. Het zal moeten vooruitgaan, of de afstraffing zal genadeloos zijn bij de eerstvolgende verkiezing. Ze hebben het voordeel dat ze bij de meeste affaires buiten schot zijn gebleven en op een stevig verankerde basis gebouwd zijn. Ze hebben ook de nodige politieke expertise in huis en genieten het vertrouwen van heel veel IJslanders. Bijgevolg maakt Bjarni Benediktsson (voorzitter van de IP, minister van Financiën en Economie, telg uit een politieke dynastie, advocaat en zo goed als de tegenpool van Birgitta Jonsdottir) evenzeer kans om de volgende IJslandse premier te worden.

‘Terwijl in veel Europese landen de Piraten geen voet aan de grond krijgen, ligt de macht in IJsland binnen handbereik.’

Maar waarom zou die IJslandse politiek ons eigenlijk moeten boeien? Omdat op 29 oktober mogelijks een ongezien politiek experiment in gang wordt gezet. Terwijl in veel Europese landen de Piraten geen voet aan de grond krijgen, ligt de macht in IJsland binnen handbereik. Of ze vervolgens effectief hun plannen zullen kunnen doorvoeren zal moeten blijken, maar het wordt sowieso buitengewoon interessant.

Wat de Piraten verwezenlijken in IJsland en misschien nog zullen presteren later deze herfst kan niet anders dan bemoedigend zijn voor de talrijke democratische basisbewegingen actief in het Europese politieke landschap. Vele van die bewegingen en netwerken en niet in het minst de Piraten van het Europese vasteland zelf, zouden misschien gebaat zijn met een werkbezoekje aan Reykjavik. IJslanders laten blijken dat het anders kan en dat verandering van onderuit komt, iets wat ook Vlinks voorstaat en probeert te bewerkstelligen. De IJslandse Piraten tonen ons een mogelijke weg.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content