Ludo Bekkers

‘Wat maakt het werk van Michaël Borremans zo boeiend?’

Ludo Bekkers Kunst- en fotografierecensent

De Antwerpse galerie ZENO X pakt uit met nieuw werk van Michaël Borremans. Ludo Bekkers ging kijken en zag als geen ander het vervreemdende aspect dat zo typisch is voor deze Vlaamse kunstschilder.

Een zonnige zondagnamiddag diep in Borgerhout (Antwerpen). In een straat waar de bevolking quasi uitsluitend uit allochtonen bestaat is voor een brede ijzeren poort tot op de rijweg een massa volk samengestroomd. Een zoveelste opstoot van jongerengeweld in de fragiele wijk? Er is nochtans geen politie te bespeuren want alles verloopt rustig en de meesten hebben een glas cava in de hand. Wat is er aan de hand? Gewoon de opening/vernissage van een nieuwe tentoonstelling met het recente werk van Michaël Borremans in de galerie ZENO X die zich daar in een oud pakhuis gevestigd heeft sinds 2013 om de hoek van het theater De Roma op de Turnhoutse baan.

Niet direct de buurt waar men een kunstgalerie verwacht. Maar dat is geen bezwaar om de internationale incrowd er de weg naar te laten vinden. Zeno X, ooit begonnen in een pand tegenover de KMSKA aan de Leopold de Waelplaats, is bescheiden uitgegroeid tot een van de belangrijke spelers in het internationaal circuit en heeft er serieus toe bijgedragen om kunstenaars als Luc Tuymans, Raoul De Keyser, Dirk Braeckman; Marlene Dumas en vele anderen in de belangrijkste kunstcentra van de wereld bekend te maken.

Daar hoort al enkel tijd de schilder Michaël Borremans (1963) bij die op die zondagnamiddag zoveel volk op straat bracht. Sedert 2002 stelt de schilder op gezette tijden tentoon in zijn basisgalerie. Eigenlijk is zijn hele evolutie als kunstenaar tijdens de voorbije decennia in de galerie getoond en werd hij mee opgenomen in het internationaal circuit dat ze heeft opgebouwd. Zo kon hij zowat overal in de wereld zijn werk tonen en liepen de verkoopprijzen aardig op. Maar dit terzijde. Wat maakt Borremans’ werk nu zo boeiend en belangrijk? Zonder er de nadruk op te leggen laat hij zijn verbeelding de vrije loop maar van de andere kant houdt hij die ook strak in de hand. Dat vraagt enige toelichting.

Borremans is een figuratief schilder die zijn onderwerpen weliswaar uit zijn verbeelding haalt maar die, langs een omweg, toch realistisch genoeg zijn om tot een zekere werkelijkheid te kunnen behoren. Een werkelijkheid die dan weer door de kunstenaar herschapen werd. Een simpel voorbeeld is de reeks van een aantal relatief kleine schilderijen die nu in een salon van het Koninklijk Paleis in Brussel hangen. Het zijn realistische afbeeldingen van paleisknechten in livrei die zowel in voor- als in rugzijde werden weergegeven. Het vreemde is dat zij de vest van hun kostuum met de achterkant vooraan dragen en dat hun blik enigmatisch overkomt. Het zijn middelgrote kunstwerken die perfect in deze omgeving functioneren maar er toch een kwartslag van vervreemding aan toevoegen.

De huidige expositie heeft als titel “Sixteen Dances” maar alle werken relateren zich niet tot deze benaming. Borremans heeft in vroegere tijd film gestudeerd en is dat blijven doen. De settings voor enkel reeksen heeft hij gefotografeerd om er daarna, ter inspiratie, schilderijen mee op te zetten. Het dichtst bij de titel is een reeks donkere mannen die een dans uitvoeren. Hij koos voor een groep hiphoppers die hij op straat ontmoette en in zijn studio uitnodigde om ze te fotograferen. Daaruit ontstonden vervreemdende beelden van bewegende figuren tegen een loshangend doek. Het is niet duidelijk of ze dansen of vechten, de geheimzinnigheid overheerst.

On the Grind - 2017
On the Grind – 2017© ZENO X

In een andere reeks zien we een groepje kleutertjes die spontaan spelen in hetzelfde decor. Ze zijn naturel en toch weer niet omdat we niet duidelijk ervaren met wat ze bezig zijn. Ze bewegen (spelen) in een onnatuurlijk decor, in een vervreemdende wereld en in een kleur die de handelingen dramatiseren. Even dramatisch en nog meer enigmatisch zijn enkele portretten van figuren overtrokken met een soort latexpak die de identiteit verbergen. Dat enigmatische en vervreemdende is typisch voor deze kunstenaar. Hij manipuleert al schilderend de werkelijkheid, plaatst ze in een onnatuurlijk decor en roept daarmee een suggestie van dubbelzinnigheid op, hij schept dillemma’s die slechts na langdurig kijken een vorm van oplossing krijgen waar de toeschouwer nooit zeker van is. Het dubieuze, het vervreemdende is het kenmerk van Borremans’ oeuvre.

En dan is er nog het zuiver schilderkunstig aspect. Zijn vrij losse toetsen die slechts van dichtbij opvallen refereren naar zijn grote voorbeelden, Velasquez, Goya en Monet. Van hen leerde hij de borstelstreken hanteren om leven in een schilderij te brengen. Naast de onderwerpen is zijn techniek wel het belangrijkste in zijn oeuvre dat onverminderd boeit en tot reflecteren dwingt. Wat moet men van beeldende kunst meer verwachten?

Tentoonstellig “Michaël Borremans,, Sixteen Dances”. Antwerpen Zeno X Gallery, nog tot 14 oktober.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content