‘Wat je aan de mensen niet uitgelegd krijgt, is dat gevangenen goed verzorgd moeten worden’

Gedetineerden zijn een gemakkelijk besparingsdoelwit, zegt Walter Thiery, magistraat en vicevoorzitter van de waakhond van de gevangenissen. ‘Maar we moeten vermijden dat ze buiten komen als levende tijdbommen.’

Een te ver doorgedreven besparingsregime voor justitie en in het bijzonder voor het gevangeniswezen hebben tot de huidige “desastreuze” situatie in de Belgische gevangenissen geleid. Gedetineerden zijn dan ook een gemakkelijk besparingsdoelwit, zegt Walter Thiery, magistraat en vicevoorzitter van de Centrale toezichtsraad op het gevangeniswezen (CTRG), de waakhond van de gevangenissen.

“Besparingen, besparingen, besparingen … Ik heb in mijn hele carrière niets anders geweten dan dat er bespaard werd op justitie.” Aan het woord is Walter Thiery, rechter bij de Brusselse rechtbank van eerste aanleg en na zijn uren vicevoorzitter van de CTRG.

De CTRG bestaat uit advocaten, magistraten, artsen, criminologen en andere vrijwilligers en moet erop toezien dat de rechten van de gedetineerden in de Belgische gevangenissen worden nageleefd. Maar de toezichtsraad mist slagkracht.

“Wij zijn allemaal amateurs, in die zin dat we ons na onze professionele uren onbezoldigd inzetten voor de toezichtsraad.” Momenteel is slechts een iemand voor vier vijfde in dienst. Toch bemoeilijkt vooral de inbedding van de toezichtsraad in de schoot van justitie de werking. “Wij vallen onder het ministerie van Justitie, en daar werden we vroeger vooral heel stiefmoederlijk behandeld omdat de gecontroleerde de controleur controleert.”

Het resultaat is dat wanneer de toezichtsraad de alarmbel luidt, dat weinig weerklank krijgt. Dat het nog steeds wachten is op het jaarverslag 2014 is kenschetsend.

Met een scheef oog bekeken

Amper slagkracht of niet, gevraagd naar de toestand in de gevangenissen moet Thiery niet lang twijfelen. “Desastreus”. En de oorzaak hiervoor moet evenmin ver gezocht worden. “De gevangenen zijn een gemakkelijk besparingsdoelwit. Er zijn er maar 10.000 (11.021 in maart 2016, red.), ze hebben geen stemrecht en ze worden door heel de bevolking met een scheef oog bekeken.”

Toch is een goede behandeling van gedetineerden net van groot belang voor de maatschappij. “Wat je aan de mensen niet uitgelegd krijgt, is dat gevangenen goed verzorgd moeten worden en dat je ervoor moet zorgen dat ze goed opnieuw in de maatschappij geïntegreerd kunnen worden. En er dus niet voor zorgen dat ze buiten komen als levende tijdbommen.”

Voor de magistraat is niet zozeer de verouderde infrastructuur het grootste probleem. Vooral de overbevolking zorgt ervoor dat de spanningen in de gevangenissen sterk oplopen. “Zowel directie als personeel en gedetineerden lopen op de tippen van hun tenen door de stress die de overbevolking veroorzaakt. Er is tegenwoordig geen plek meer voor menselijk contact, net iets waar zowel cipiers als gedetineerden baat bij hebben.”

‘Minister Geens schuift verantwoordelijkheid van zich af’

Minister van Justitie Koen Geens kondigde aan die overbevolking te willen aanpakken, onder meer door geïnterneerden uit het reguliere penitentiair circuit te halen en door meer autonome straffen te laten uitvoeren. Hoewel Thiery het idee niet ongenegen is, schuift Geens volgens hem gewoon zijn verantwoordelijkheid door, want autonome straffen zoals de autonome probatie zijn een verantwoordelijkheid van de gemeenschappen. “En voor de uitvoering van die alternatieve straffen zijn er geen middelen of ze zijn opgeslorpt door de bureaucratie. De minister weet dat, dus hij schuift zijn verantwoordelijk deels van zich af.”

Dat er daarnaast ook blijvend gesneden wordt in de sociale sector, verergert volgens Thiery de problemen. Want net die sector kan door een goede begeleiding ervoor zorgen dat mensen uit de gevangenis blijven. “Preventie is van allergrootste belang”, zegt Thiery. “Bovendien is sociale controle niet meer wat het vijftig jaar geleden was. Net dan moet de sociale sector dit overnemen.”

Toch verwacht Thiery beterschap voor de CTRG. Indien alles volgens plan verloopt, wordt de toezichtsraad op 1 januari 2017 overgeheveld naar de Kamer van Volksvertegenwoordigers, als onderdeel van de ‘Potpourri 4’ van Geens. “We krijgen minstens twee voltijdse leden. En ook ons secretariaat zou door meer dan een persoon bemand worden. Bovendien laten ze ons uitschijnen dat er nog personeel van de Senaat kan ingeschakeld worden. Dat zou ons in staat stellen om eindelijk echt professioneel te werken.” (Belga/TE)