Wat doet België in de VN-Veiligheidsraad: ‘Zonder internationale afspraken peuzelen de grootmachten ons op’

Minister van Buitenlandse Zaken Philippe Goffin © .
Kamiel Vermeylen

Sinds begin vorig jaar heeft België een zitje in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, misschien wel het machtigste diplomatieke orgaan op de aardbol. Knack liep mee tot in New York.

‘Zonder internationaal recht worden we simpelweg opgepeuzeld door de grootmachten’, vertelt Bert Versmessen, verantwoordelijk van de Belgische poot op het ministerie van Buitenlandse Zaken voor de VN-Veiligheidsraad. ‘We hebben er alle belang bij dat de gemaakte afspraken ook nagekomen worden. Anders geldt de wet van de sterkste, en dat zijn we simpelweg niet’, klinkt het.

VN-Migratiepact

Met de nodige dosis ironie trad België begin vorig jaar tot de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties toe. De regering-Michel I was nog maar net gestruikeld over het VN-migratiepact wanneer ons land met de slogan Consensus Smeden – Bouwen aan Vrede een zitje aan tafel verwierf. Dat toenmalig premier Charles Michel onder druk van CD&V en Open VLD het migratiepact in New York op de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties alsnog goedkeurde, voorkwam een deuk in de gerespecteerde diplomatieke carrosserie van België.

Veertien maanden later bekleedt België gans februari het voorzitterschap van de VN-Veiligheidsraad. Op de eerste verdieping van het ministerie van Buitenlandse Zaken in hartje Brussel zijn het drukke weken. ‘Het is een extra activatielaag’, ligt Versmessen toe. België bepaalt de agenda, zit de debatten voor, beslist over tussenkomsten, geeft de persconferenties en overziet eventuele crisissituaties. ‘Zeventig procent van de zaken kunnen we doorgaans goed voorbereiden, op het overige deel hebben we minder vat en moeten we erg snel schakelen’, klinkt het.

Niemand krijgt iets in de schoot geworpen. Het is vechten voor elke centimeter, om komma’s en tussentitels.

Een Belgische diplomaat in New York

Elke dag verwerkt het team van Versmessen een heleboel berichten uit New York. In de zogenaamde telops, voluit telecommunications operationelles, worden zaken doorgegeven die in de schoot van de Verenigde Naties te gebeuren staan. Om een goed zicht te krijgen op de situatie contacteert de ploeg in Brussel regelmatig de Belgische ambassades in het buitenland. Die moeten op hun beurt zicht te krijgen op de belangen die bij andere landen spelen. Wanneer het volledige plaatje in kaart is gebracht, wordt de finale knoop door het kabinet van minister van Buitenlandse Zaken Philippe Goffin doorgehakt.

Vanuit die optiek werkt de volledige Belgische diplomatie als een lappendeken waarbij de verschillende diensten intensief met elkaar in contact staan. Het is een zenuwstelsel dat voortdurend informatie probeert te vergaren om de Belgische belangen uit te dragen en te verdedigen. ‘Elke dag pompen we een heleboel informatie door onze trechter. Voor 14:00 sturen we gemiddeld een viertal instructies terug naar New York zodat ze – gezien het tijdsverschil – voorbereid aan hun dag kunnen beginnen’, vertelt Versmessen.

Besparingen

Vrijdag, 14h30. Elke week houdt Versmessen met zijn ploeg op het ministerie van Buitenlandse Zaken een teleconferentie met zijn Belgische collega’s in New York. Geen technologisch hoogstandje met interactieve beelden, wel een telefoongesprek op speaker waarbij de geluidskwaliteit geregeld te wensen overlaat. De besparingen die Buitenlandse Zaken de afgelopen vijftien jaar heeft doorgemaakt, laten zich ook in het paradepaardje van de Belgische diplomatie voelen. Ter illustratie: Nederland zette op het thuisfront driemaal zoveel diplomaten in toen het ruim twee jaar geleden een zitje in de Veiligheidsraad bemachtigde.

Diplomaat Bert Versmessen groet koning Filip op de Permanente Vertegenwoordiging van België bij de Verenigde Naties in New York.
Diplomaat Bert Versmessen groet koning Filip op de Permanente Vertegenwoordiging van België bij de Verenigde Naties in New York.© .

De aanwezige diplomaten laat het niet aan hun hart komen: tijdens de summiere vergadering overlopen de aanwezigen nauwgezet de planning voor de volgende week. Het bezoek van het Koningspaar en de minister van Buitenlandse Zaken en Defensie Philippe Goffin (MR) aan de hoofdkwartieren in New York vergt de nodige voorbereidingen. Anderzijds zorgen de razendsnelle ontwikkelingen op het internationale toneel voor onverwachte plotwendingen. ‘De internationale actualiteit kent geen lopende zaken’, liet Goffin vorige week aan Knack optekenen.

Vooral het vredesplan van de Amerikaanse president Donald Trump voor Israël en Palestina beroert de internationale gemoederen. Indonesië en Tunesië, twee niet-permanente leden van de Veiligheidsraad die goede banden onderhouden met Palestina, willen de kwestie op de agenda van het plenum. De twee werken aan een bindende resolutietekst waarin het plan van Trump in de praktijk naar de prullenmand wordt verwezen.

Voor de laatste stand van zaken steekt het team van Versmessen de koppen om 17:00 uur nog snel bij elkaar. Voor enkele diplomaten wacht nog een flinke portie werk, anderen – wiens thema’s ditmaal minder hoog op de agenda staan – kan het weekend stilaan beginnen. Twee dagen later vertrekt Goffin met het vliegtuig naar New York om het Belgische voorzitterschap in de Veiligheidsraad ministerieel te belichamen. Op de luchthaven krijgen enkele diplomaten een centimeters dikke map toegestopt. ‘Voorbereidingen voor onderweg’, klinkt het.

‘Onmogelijke opgave’

Op een boogscheut van het VN-hoofdkwartier in New York werken ruim twintig diplomaten op de eenenveertigste verdieping van het One Dag Hammerskjöld-gebouw, vernoemd naar de tweede secretaris-generaal van de Verenigde Naties. In de ontvangstruimte – die tevens gebruikt wordt voor de conference call met Brussel – een prachtig zicht op de East River. Onder meer de Fransen, de Britten, de Spanjaarden, en de Italianen zitten in dezelfde wolkenkrabber, waardoor de Belgen gemakkelijk rechtstreeks kunnen overleggen met hun Europese partners.

Dinsdagvoormiddag staat een stemming gepland over de Tunesische en Indonesische tekst en het plan van Donald Trump. De Verenigde Staten voeren de druk op de andere lidstaten gevoelig op. Ook België krijgt de nodige signalen vanuit Washington om de tekst af te zwakken. Dat Goffin een dag eerder telefoneert met Trumps schoonzoon Jared Kushner – op vraag van die laatste – over de kwestie, toont hoe belangrijk de rol van de Veiligheidsraad nog steeds is. Uiteindelijk verdwijnt de stemming van de agenda omdat de twee penhouders vrezen voor een blamage. De Amerikaanse druk heeft – niet voor de eerste keer – gewerkt.

Nee, de Veiligheidsraad staat niet bekend om zijn flexibiliteit. Vijftien landen – en eventueel enkele genodigden – blazen verzamelen en geven soms de indruk zonder enige vooruitgang urenlang te palaveren. Maar uiteindelijk blijft het het enige orgaan dat volgens het internationaal recht kan beslissen over het legitieme gebruik van geweld in de wereld. Bovendien vindt het eigenlijke werk plaats tijdens de consultatierondes die de officiële zittingen voorafgaan.

‘In principe is bijna elke stemming in de Veiligheidsraad een onmogelijke opgave. Het komt erop aan om op voorhand een landingsstrook te vinden voor datgene wat onverzoenbaar lijkt. Niemand krijgt iets in de schoot geworpen. Het is vechten voor elke centimeter, om komma’s en tussentitels’, merkt een diplomaat in New York op.

Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties Antonio Gutteres en minister van Buitenlandse zaken Philippe Goffin (MR)
Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties Antonio Gutteres en minister van Buitenlandse zaken Philippe Goffin (MR)© .

Soms leveren de inspanningen niet altijd het gewenste resultaat op. Zo stond België mee aan de wieg voor de hernieuwing van het mandaat voor de levering van noodhulp aan de Syrische bevolking. Het was een race tegen de klok. Op 11 januari liep de deadline af en dreigden honderdduizenden Syriërs zonder humanitaire middelen te vallen. Tijdens een eerste poging in december wilde België samen met Duitsland en Koeweit vier grensovergangen openhouden, maar dat werd met een veto van Rusland – bondgenoot van de Syrische president Bashar al-Assad – en ook China naar de prullenmand verwezen.

Dat zagen de Belgische diplomaten van ver aankomen. Toch werd de resolutietekst op instructie van Goffin voorgelegd. Waarom? ‘Soms moet je de tekst simpelweg in het blauw zetten’, aldus Versmessen. In het blauw wil zeggen dat er in de Veiligheidsraad ook over gestemd wordt. ‘Het dwingt iedereen ertoe om openlijk kleur te bekennen wanneer de wereld toekijkt. Daarom betaal je voor een veto ook een flinke prijs.’

Uiteindelijk, een paar weken later, moest België heel wat toegevingen slikken om de Russen over de streep te trekken. Een ietwat teleurstellende slotsom, maar uiteindelijk is de uitkomst beter dan niets. Diplomatie betekent ook een flinke dosis pragmatisme.

Reputatie

België is ervoor beducht om tussen de grootmachten in New York de grote trom te roeren. ‘Dat werkt alleen maar contraproductief’, ligt Axel Kenes toe. Kenes is het hoofd van de afdeling multilaterale aangelegenheden op het ministerie van Buitenlandse Zaken. Hij overschouwt het diplomatieke lappendeken van de multilaterale organisaties waarin België vertegenwoordigd is. ‘Alles wat in de Veiligheidsraad besproken wordt is per definitie politiek. Daarom zijn bescheidenheid en luisterbereidheid zijn de twee sleutelwoorden. Enkel op die manier kunnen we een aanzienlijke rol spelen’, klinkt het.

Wat er met bescheidenheid te rapen valt? ‘Het reputatieaspect is van groot belang. België wil zich presenteren als een betrouwbare en geloofwaardige partner, zeker nu we samenwerken met landen waar we doorgaans minder mee in contact komen.’ Eind vorig jaar organiseerde België een conferentie met alle landen die de Veiligheidsraad verlieten en erbij kwamen. Zulke ontmoetingen zorgen ervoor dat België een rol kan spelen.

Als dat zich vertaalt in intensieve bilaterale contacten, dan kunnen we van een succes spreken’, ligt Versmessen toe. Of dat al merkbaar is? ‘Regelmatig. Van Zuid-Afrika kregen we voor de conferentie expliciete complimenten. En Chinese diplomaten in België laten weten dat hun werklast is toegenomen omdat we zo actief optreden in de Veiligheidsraad. Zoiets komt toekomstige samenwerkingen alleen maar te goede.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content