Wapenhandel: ‘Vlaanderen is vooral streng op papier: echte knelpunten in wetgeving worden niet aangepakt’

‘We weten we in het overgrote deel van de wapenexportdossiers niet eens wie de uiteindelijke gebruiker van het wapentuig zal zijn’, schrijft Tine Soens (SP.A) over het nieuwe wapenhandeldecreet. Ze pleit voor meer controle op het het doorverkopen van wapens die in ons land passeren.

Nog steeds en nog veel te vaak komen Vlaamse wapenonderdelen in verkeerde handen terecht, ondanks alle goedbedoelde maatregelen die we in het verleden hebben genomen om dat te voorkomen. Denken we maar aan de vizieren die minister-president Bourgeois vorig jaar nog liet uitvoeren naar Saudi-Arabië, een land dat in Jemen verwikkeld is in een bloedige oorlog en bekendstaat als de grootste steunpilaar van het salafistisch terrorisme. Ook de aanpassingen die vandaag in het Vlaams parlement worden goedgekeurd, dichten de mazen in het net niet.

Voor sp.a mag het beleid rond wapenhandel nooit alleen over economische belangen gaan. Ethische belangen, vrede en veiligheid moeten altijd voorgaan. Aan de manier waarop een overheid omgaat met wapenhandel, kan men afmeten of die overheid een partner is met zin voor verantwoordelijkheid of niet. Het is aan het beleid inzake in-, uit- en doorvoer van militair materiaal dat men kan zien of het de Vlaamse Regering menens is met vrede, veiligheid, mensenrechten en duurzame ontwikkeling. Al de rest is praat voor de vaak.

Vandaag stemt het Vlaams Parlement over een aantal wijzigingen in het Wapenhandeldecreet. Zo wordt na lang aandringen van onder meer sp.a eindelijk de mogelijkheid voorzien om een Vlaams wapenembargo in te stellen tegen dubieuze regimes of landen in oorlog. En er komt een betere controle op wapens die in ons land passeren op hun traject van verkoper naar koper. Dat zijn belangrijke stappen in de goede richting, maar de claim van de betrokken bedrijven dat we nu de allerstrengste worden is ook weer een beetje overdreven. We zijn vooral streng op papier. De echte knelpunten in de wetgeving worden niet aangepakt.

Zo weten we in het overgrote deel van de wapenexportdossiers niet eens wie de uiteindelijke gebruiker van het wapentuig zal zijn. We voeren uit naar ‘defensiegerelateerde industrie’, fabrieken die de wapens assembleren en ze vervolgens doorverkopen. Het uitgangspunt van ons wapenexportbeleid, namelijk dat we geen wapens leveren die gebruikt worden in bloedige conflicten of bijdragen tot mensenrechtenschendingen, wordt zo ondergraven.

Het Vlaams Vredesinstituut noemt deze vaststelling terecht de achilleshiel van ons Vlaams wapenexportbeleid. Het is niet ondenkbaar dat een deel van onze wapens uiteindelijk in conflicthaarden in het Midden-Oosten terecht komen. Of bij groeperingen en landen die het niet te nauw nemen met mensenrechten, of het bestrijden van terrorisme. Volgens minister-president Bourgeois moeten we ‘vertrouwen hebben in de andere EU-lidstaten en in onze bevriende landen’. Dat zou ik graag willen hebben, ware het niet dat andere lidstaten, zoals Frankrijk, of bevriende landen zoals de Verenigde Staten wel uitvoeren naar landen waar we vanuit Vlaanderen misschien bedenkingen zouden bij hebben. Onlangs nog was de Amerikaanse president Trump er trots op dat hij voor 350 miljard dollar aan wapencontracten van Saudi-Arabië heeft binnengehaald. Slaapt u nog gerust, mijnheer de minister-president? Ik niet.

Bestaat hiervoor een makkelijke oplossing? Nee, dat weet ik ook. Maar het zou al een stap in de goede richting zijn als we bijvoorbeeld zouden zorgen dat de Vlaamse regering telkens weer haar toestemming moet geven als wapens en onderdelen door de aanvankelijke koper worden doorverkocht. Landen zoals Zweden, Portugal en Hongarije vragen dat al systematisch, dus onmogelijk is het zeker niet.

Een ander knelpunt is de interpretatie van de zogenaamde catch-all bepaling. Goederen die vroeger vergunningsplichtig waren omdat ze uitgevoerd werden naar een militaire eindgebruiker, zijn dat nu niet meer. Volgens het Vlaams Vredesinstituut wordt tot de helft van de voorheen gecontroleerde export niet langer gecontroleerd. Op die manier heeft Vlaanderen de controle over de uitvoer van een pak strategische goederen verloren. Ook hier steekt de Vlaamse regering haar kop in het zand. Het geweten van de minister-president is misschien gesust, het mijne niet.