‘Wanbeleid zonder visie: zo kun je het Vlaamse energiebeleid samenvatten’

‘Veel gezinnen die in 2020 hun spaargeld hebben geïnvesteerd in zonnepanelen zijn de dupe van de terugdraaiende beloftes van Bart Tommelein en co. Met de nieuwe regeling kan de Vlaamse regering misschien een deel van het financiële puin ruimen, maar niet de politieke schade compenseren.’ Dat zegt Tom De Meester, Vlaams parlementslid en energiespecialist van de PVDA.

‘Pure oplichting’, ‘diefstal’, ‘gebroken beloftes’, ‘een mes in de rug’. Kersverse eigenaars van een bescheiden zonnepaneleninstallatie op het dak van hun gezinswoning zijn woest op de Vlaamse regering. De spijkerharde garanties van energieministers Bart Tommelein en Lydia Peeters (Open VLD) dat wie vóór 1 januari 2021 zonnepanelen installeerde nog vijftien jaar lang zou kunnen genieten van een terugdraaiende teller blijken nog geen koude aardappel waard. Het Grondwettelijk Hof heeft de regeling vernietigd. En dat stond in de sterren geschreven.

‘Leg zeker in 2020 nog zonnepanelen’, verkondigde energieminister Lydia Peeters (Open VLD) live op televisie aan al wie het wilde horen, ‘dan hebt u nog het voordeel van de terugdraaiende teller.’ En dit: ‘De regering is zeker dat wat voorligt, juridisch sluitend is. Er zijn voldoende argumenten om de juridische toets te doorstaan.’ In werkelijkheid waren alle adviezen eensluidend negatief. De Raad van State argumenteerde uitvoering waarom de regeling ongrondwettelijk was, en energieregulator Vreg maakte brandhout van het decreet, dat vol ‘ontoelaatbare discriminaties’ stond en simpelweg wettelijk ‘verboden’ was. Uit pure electorale berekening joegen N-VA, Open VLD en CD&V de nieuwe regeling in zeven haasten door het parlement, net voor de verkiezingen van 2019. Après nous le déluge.

De compensatieregeling die de Vlaamse regering na de doodtrap van het Grondwettelijk Hof bedacht kan de woede bij de getroffen gezinnen niet koelen. Hoe kan een éénmalige cheque van 1.000 tot 1.500 euro – de precieze modaliteiten van de premie blijven hoogst onduidelijk – ooit opwegen tegen het voordeel van een terugdraaiende teller, vijftien jaar lang? Veel gezinnen die in 2020 hun spaargeld hebben geïnvesteerd in zonnepanelen – velen hebben daarvoor ook geleend – hebben dat gedaan omdát het volgens de Vlaamse regering nu of nooit was. Zij zijn de dupe van de terugdraaiende beloftes van Bart Tommelein en co. Dit is pure contractbreuk.

Met een terugdraaiende teller konden gezinnen de zonnestroom die ze overdag te veel produceerden op het net kwijt, om die dan ’s avonds kosteloos te recupereren. Het elektriciteitsnet als collectieve batterij. Met de ‘slimme meter’ die in de plaats komt van de terugdraaiende teller worden eigenaars verplicht om hun overtollige stroom tegen de spotprijs van 2 tot 4 cent op het net te dumpen, terwijl ze voor extra stroom op piekmomenten 20 tot 25 cent moeten dokken. ‘Slimme meters zijn een dom idee‘, schreef ik in 2012 al in een opiniestuk voor Knack. Net daarom. Vooral wie buitenshuis werkt en overdag nauwelijks stroom verbruikt is eraan voor de moeite. De ‘hardwerkende Vlaming’, waar Jan Jambon zo graag mee uitpakt is het kind van de rekening. Waarom geven we mensen niet de vrije keuze tussen een slimme meter of een klassieke meter met een terugdraaiende teller? Waarom kan in Vlaanderen niet wat in Wallonië en Brussel wél kan?

Dat gewone gezinnen de pineut zijn, terwijl commerciële zonneplantages buiten schot blijven, stoot veel mensen tegen de borst. De Vlaamse regering heeft nooit willen raken aan de woekerwinsten van grootschalige zonnepanelenparken van banken en oververmogenden. Ook al is de oversubsidiëring ondertussen afgebouwd, wie in de gouden tijden van het systeem wist te profiteren, blijft tot op vandaag diezelfde woekerrendementen boeken. Verworven rechten, mijnheer. Terwijl zonnekoning Fernand Huts elk jaar 13 miljoen euro subsidie vangt voor zijn zonneplantages, op onze kosten, worden kleine zonnepaneleneigenaars door de Vlaamse regering genekt. Voor hen is er géén rechtszekerheid, maar willekeur en woordbreuk.

Het zonnepanelendébâcle kost de Vlaamse regering dit jaar alleen al 105 miljoen euro. De totale factuur van het Vlaamse falen loopt tegen 2029 op tot een duizelingwekkende 550 miljoen euro. Wie zal dat betalen? De gewone gezinnen dreigen opnieuw de rekening te betalen voor het Vlaamse wanbeleid. Een foutje van een half miljard, dat moet je als werknemer in de privé eens proberen. En zeggen dat we dat geld ook hadden kunnen investeren in bijkomende groene stroom. Met 550 miljoen euro had de Vlaamse regering 183 publieke windturbines kunnen bouwen, of 1,8 miljoen vierkante meter bijkomende zonnepanelen op scholen en overheidsgebouwen.

In een amechtige poging om het eigen politieke vel te redden wijst huidig energieminister Zuhal Demir (N-VA) krampachtig ‘de vorige regering’ met de vinger. Alsof in die vorige regering niet precies dezelfde partijen zaten als vandaag: N-VA, Open VLD en CD&V. Bovendien werd het amendement met de krakkemikkige regeling over terugdraaiende tellers mee geschreven door N-VA-parlementsleden Andries Gryffroy en Wilfried Vandaele van de N-VA. Iedereen betrokken, niemand verantwoordelijkheid. ‘Een politieke klasse die gemaakte afspraken met de burger niet nakomt en haar fout daarin op geen enkel moment erkent, moet niet schrikken dat diezelfde burger uiteindelijk bulkt van wantrouwen tegenover de politiek’, schrijft Isabel Albers, hoofdredacteur van De Tijd. En wie geeft haar ongelijk?

Met de nieuwe regeling kan de Vlaamse regering misschien een deel van het financiële puin ruimen, maar niet de politieke schade compenseren. De regering Jambon stond al niet bepaald op winst na het stevige cultuurprotest in het najaar van 2019 en het catastrofale coronabeleid in 2020. Na de Turteltaks, die indertijd door het Grondwettelijk Hof vernietigd werd, na een klacht van de PVDA, ondersteund door 17.000 boze burgers, struikelt de Vlaamse regering opnieuw over een gevoelig energiedossier. Van het zorgvuldig gespinde imago van ‘sterke Jan’ en ‘goed bestuur’ in een ‘excellerend Vlaanderen’ blijft nog bitter weinig over. Politiek geklungel, schuldig verzuim, politieke onverantwoordelijkheid en wanbeleid zonder visie: zo kun je het Vlaamse energiebeleid wel ongeveer samenvatten.