‘Wallonië heeft een nieuw economisch ecosysteem nodig’

Philippe Destatte
Han Renard

‘Laten we eerst orde op zaken stellen in eigen huis. Dan staan we in toekomstige onderhandelingen met Vlaanderen ook veel sterker’, zegt Philippe Destatte, directeur van de gerenommeerde Waalse denktank Institut Destrée.

‘Welk herstel?’ vraagt de slimme historicus Philippe Destatte zich retorisch af. Het zogenaamde economische herstel van Wallonië doet volgens Destatte, ooit kabinetschef van PS-minister Jean-Maurice Dehousse, sterk denken aan ‘een vlak elektro-encefalogram’: er valt nauwelijks activiteit te bespeuren. ‘De afgelopen 20 jaar is het Waalse bruto binnenlands product (bbp) per inwoner zelfs gedaald, en de jeugdwerkloosheid blijft schrikwekkend hoog.’

Volgens Destatte moet het roer radicaal om. ‘We hebben een veel omvattender pakket maatregelen nodig. Op zich is er niets mis met het Toekomstcontract en de Waalse marshallplannen. Het probleem is dat de daarvoor vrijgemaakte financiële middelen een peulenschil in de Waalse begroting vertegenwoordigen – vandaag welgeteld 3 procent op 15 miljard euro. Daarmee kun je nooit ofte nimmer een hefboomeffect creëren.’

Philippe Destatte: Neem de zogenaamde competitiviteitspolen, de paradepaardjes van de opeenvolgende marshallplannen, bedoeld om de Waalse industrie nieuwe impulsen te geven. Het Institut Destrée was daarvoor gewonnen. Maar in 2019 heeft de Waalse regering er amper 53 miljoen euro voor uitgetrokken. Als je impact wilt, moet je jaarlijks minimaal 200 à 400 miljoen euro in die polen investeren.

Waar moet dat geld vandaan komen? Wallonië is zelfs nog nooit in geslaagd een sluitende begroting voor te leggen.

Destatte: In 2019 is dat wél de bedoeling, en gelukkig maar. Waar het geld vandaan moet komen? Ik maak me met dit voorstel niet geliefd in Wallonië, maar er valt bijvoorbeeld nog wat te rapen in het budget van de aides à la promotion de l’emploi of APE (een vorm van gesubsidieerde tewerkstelling, nvdr). Daarin gaat liefst 1 miljard euro om, voor het personeel van lokale besturen en verenigingen. Niet al dat geld is zinvol besteed. En met economisch herstelbeleid heeft het sowieso niets te maken.

Daarnaast deelt het Waalse Gewest jaarlijks ongeveer 2 miljard euro rechtstreeks uit aan bedrijven. Vaak zijn dat voor die bedrijven gewoon financiële meevallers, dat zeggen bedrijfsleiders zelf. Een nieuwe economische of industriële dynamiek creëren die subsidies doorgaans niet. De Waalse regering zou het loket waarlangs ze dat geld uitdeelt beter kunnen sluiten en die middelen bijvoorbeeld kunnen inzetten voor de competitiviteitspolen. Maar subsidies uitdelen geeft politici natuurlijk het gevoel dat ze belangrijk zijn. En op die manier kunnen ze aan klantenbinding doen.

Bovendien: een minister of zelfs een regering kan niet alleen beslissen om pakweg dat loket te sluiten. Met zo’n hervorming zou je raken aan de manier waarop het Waalse Gewest sinds zijn ontstaan functioneert. Je zou met alle grote Waalse stakeholders samen, ook de vakbonden, een grote deal moeten maken over een totaal andere verdeling van de middelen. Alleen op die manier kan in Wallonië eindelijk een nieuw economisch ecosysteem ontstaan.

De Waalse werkloosheid is nu al twee jaar op rij gedaald, maar er ontbreken in Wallonië nog 100.000 banen in de private sector, zegt u.

Destatte: In Vlaanderen bedraagt de publieke tewerkstelling 14 procent, in Wallonië 21 procent. Dat is veel te veel, en het aantal overheidsbanen neemt bij ons nog in altijd toe. In regio’s met grote economische problemen is de verleiding natuurlijk groot om op die manier de werkgelegenheid te redden. Om dezelfde reden worden daarom bedrijven in publieke handen gehouden, denk aan wapenfabrikant FN.

In Vlaanderen bedraagt de publieke tewerkstelling 14 procent, in Wallonië 21 procent. Dat is veel te veel, en het aantal overheidsbanen neemt bij ons nog in altijd toe.

Door de nieuwe financieringswet zal Wallonië het vanaf 2025 elk jaar met 60 miljoen euro minder moeten doen. Op een begroting van 15 miljard lijkt dat niet onoverkomelijk.

Destatte: Misschien, maar in werkelijkheid is het een gigantisch verlies, groter dan alles wat we vandaag in de competitiviteitspolen stoppen. Zeker als je ermee rekening houdt dat het Waalse Gewest in zijn huidige begroting géén financiële manoeuvreerruimte heeft.

Met het Institut Destrée pleiten we ervoor om de Waalse begroting na de verkiezingen helemaal open te gooien. Welke partijen ook de volgende Waalse regering vormen, onze boodschap aan hen is: flans niet in één week een regeerakkoord voor de komende vijf jaar ineen, maar neem daarvoor heel de zomer rustig de tijd, samen met alle belangrijke sociale en economische actoren van Wallonië.

Moet de volgende Waalse regering, zoals PS-voorzitter Elio Di Rupo suggereerde, de financieringswet opnieuw ter discussie stellen?

Destatte: Nee, dat is tijdverlies en bovendien riskant, want alles hangt met alles samen. Als je de financieringswet opnieuw op tafel legt, riskeer je op andere domeinen weer te verliezen. Bovendien bestaat het akkoord met de Vlamingen uit twee delen: gedurende 10 jaar, tot en met 2024, verandert er niets aan de financiering van de gewesten en de gemeenschappen. Vanaf 2024 vermindert de nationale solidariteit jaar na jaar. Wallonië kan toch niet zeggen: ‘Het eerste deel van het akkoord aanvaarden we, maar het tweede stellen we ter discussie’? Dat zou nergens op slaan en niet netjes zijn.

Waalse politici lijden aan selectief geheugenverlies. Herinner u ook de discussie over de uitbreiding van Brussel. In de jaren 1950 zeiden de Walen tegen de Vlamingen: ‘We voegen nog drie gemeenten aan Brussel toe. Daarna zullen we de taalgrens nooit meer ter discussie stellen. Beloofd.’ Maar in 2011 kwamen alle Franstalige politieke partijen naar de onderhandelingstafel met de eis om Brussel uit te breiden! En dan zijn ze verbaasd dat die onderhandelingen in de soep draaien.

Uw oproep aan de volgende Waalse regering luidt dus: neem de tijd om de volgende Waalse begroting helemaal anders op te stellen, zet daarbij veel meer middelen in voor het economische herstel, en zorg tegelijk voor een gezonde financiële huishouding.

Destatte: Precies. Laten we eerst in eigen huis orde op zaken stellen. Dan staan we in toekomstige onderhandelingen met Vlaanderen ook veel sterker.

En met ‘ons eigen huis’ bedoel ik het hele Franstalige bouwwerk en niet alleen Wallonië. Ik pleit ervoor dat de volgende Waalse en Franse gemeenschapsregeringen over de nodige tweederdemeerderheden beschikken om bevoegdheden van de Franse Gemeenschap naar het Waalse Gewest over te hevelen. Onderwijs, bijvoorbeeld, moet een Waalse regionale bevoegdheid worden. Brussel moet zijn onderwijs in overleg met Vlaanderen organiseren – een echt tweetalig, gewestelijk onderwijsnet, dat ook beter aan de Brusselse realiteit zou beantwoorden.

Onderwijs moet een Waalse regionale bevoegdheid worden. Brussel moet zijn onderwijs in overleg met Vlaanderen organiseren – een echt tweetalig, gewestelijk onderwijsnet.

De Waalse minister-president, Willy Borsus (MR), zei onlang dat de Waalse socialistische vakbond FGTB ‘de vijand van Wallonië’ is. Wat denkt u daarvan?

Destatte: Dat is scherpe taal, maar ten gronde heeft hij gelijk: er is een levensgroot probleem met de FGTB. Willy Borsus zei eigenlijk hardop wat velen in Wallonië stilletjes denken, zelfs bij de PS. Zelf heb ik vorige week op het allerlaatste moment een internationaal seminarie moeten verplaatsen door een wilde staking van de FGTB in Luik. Zulke acties zijn vernietigend voor het imago van Wallonië.

De FGTB heeft een belangrijke rol gespeeld in de collectieve bewustwording van de de-industrialisering van Wallonië, en met haar pleidooi voor federalisme en structuurhervormingen om Wallonië te transformeren. Maar nu wordt ze verscheurd door een conflict tussen de extreemlinkse PTB en de PS: de PTB jaagt de FGTB op om standpunten in te nemen die volstrekt negatief zijn. Waardevolle mensen als Thierry Bodson staan daar machteloos tegenover. Ze slagen er niet meer in om een dialoog met andere Waalse actoren tot stand te brengen. De FGTB bedrijft nu vaak de politiek van de lege stoel: ze daagt niet meer op in de overlegorganen waar je haar zou verwachten. Ik begrijp de woede van Willy Borsus maar al te goed.

Gaat er in de verkiezingscampagne voldoende aandacht naar de economische toestand van Wallonië?

Destatte: Willy Borsus doet zijn best om de ernst van de situatie te benadrukken. Maar ik maak me zorgen als ik sommige PS-kopstukken in de campagne hoor zeggen: ‘Wij waren Wallonië erbovenop aan het helpen. Sinds we uit de Waalse regering gegooid zijn, in 2017, gaat het bergaf.’ Dat klopt gewoon niet. De PS was Wallonië er helemaal niet bovenop aan het helpen. En als die partij na de verkiezingen gewoon weer de oude draad van de marshallplannen wil oppikken, zal er weer niets van in huis komen.

We staan voor een keerpunt. Als we na 26 mei in Wallonië volgens dezelfde logica voortwerken, met hooguit 50 of 100 miljoen euro per jaar voor echte economische reconversie, zal onze situatie over vijf jaar aanzienlijk verslechterd zijn. En dan zullen we de nieuwe uitdagingen die op ons afkomen – minder federaal geld, na de brexit wellicht ook minder Europese geld, de dure strijd tegen de klimaatopwarming – nooit het hoofd kunnen bieden. Het is voor Wallonië nu of nooit.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content