‘Waarom we een nieuw moreel kompas moeten hanteren in onze relaties met Saudi-Arabië’

Kamerlid Wouter De Vriendt (Groen) hoopt dat ons land voortaan een voortrekkersrol kan spelen als het gaat over de relaties met Saudi-Arabië. ‘De resolutie die daarover deze week goedgekeurd werd kan helpen om mensenrechten een grotere rol te laten spelen en met België een zelfbewust buitenlands beleid te ontwikkelen.’

Deze week heeft de Kamer een resolutie van Ecolo-Groen goedgekeurd, waardoor het beleid ten aanzien van Saoudi-Arabië op een reeks cruciale punten wordt herzien. Dat een grote meerderheid zich uiteindelijk achter ons initiatief schaart, is een voorbeeld van hoe een authentiek engagement de partijpolitieke grenzen kan doorbreken. De verontwaardiging over het beleid van Saoedi-Arabië en over de business as usual van België, was te groot geworden om niets te doen.

De bal ging aan het rollen nadat Groen naar buiten bracht hoe ons land op 22 april een zitje voor Saoedi-Arabië in de VN-Vrouwencommissie van ECOSOC had goedgekeurd. Consternatie alom, en de halfslachtige excuses vlogen in het rond: het was een fout van diplomaten, of van ambtenaren. Gelukkig kon Groen enkele dagen later interne e-mails tonen waaruit zwart op wit bleek dat het kabinet-Reynders expliciet groen licht had gegeven voor de Belgische ja-stem. Over de partijgrenzen heen groeide het besef dat dit onaanvaardbaar is. In deze context waren stappen vooruit mogelijk.

Zes maanden eerder al hadden Groen en Ecolo al een resolutie ingediend met concrete beleidsaanbevelingen. Wij hadden het incident van 22 april niet nodig om te beseffen dat een meer kritische, ethische houding op zijn plaats is.

Het mensenrechtenrapport van Saoedi-Arabië kleurt immers bloedrood, in de eerste plaats door het hoge aantal executies. Eind mei werd na een schijnproces nog de doodstraf uitgesproken voor 14 sji’itische demonstranten. Vrouwen worden op een systematische manier gediscrimineerd in het politieke, maatschappelijke of economische leven. Enkel met de toestemming van een mannelijke voogd, kunnen zij reizen, studeren, werken of trouwen. Autorijden is voor vrouwen volledig uit den boze.

Het land speelt ook een nefaste rol in het Midden-Oosten. Recent nog werden de spanningen met Qatar en Iran opgedreven, mee opgezweept door de impulsiviteit van VS-president Donald Trump. Saoedi-Arabië bombardeert ook zonder scrupules de burgerbevolking in Jemen (met wapens die uit Europa en de VS worden geleverd), in een conflict dat al twee jaar aan heel wat mensen het leven heeft gekost. Mee daardoor worden 12 miljoen mensen in Jemen met hongersnood bedreigd en zien we in dat deel van Afrika de zwaarste humanitaire ramp sinds de Tweede Wereldoorlog.

Een ander element dat tot nadenken moet stemmen, is dat de Saoedi’s een actieve rol spelen in de wereldwijde verspreiding van het wahabisme. Tot in Europa toe worden de geesten van onze jongeren vergiftigd met dit extreem salafisme.

Het is dus niet alleen in het belang van de mensenrechten of de stabiliteit in het Midden-Oosten, maar ook in ons eigen belang om een nieuw moreel kompas te hanteren in onze relaties met Saoedi-Arabië.

Wat is nu de concrete impact van de resolutie die werd goedgekeurd?

Onze tekst spreekt zich eerst en vooral uit voor een nieuwe strategie van ons land tegenover Saoedi-Arabië. Dat debat wordt de komende maanden in het parlement gevoerd. België zal ook druk uitoefenen op Saudi-Arabië om de mensenrechten beter te respecteren en de relevante verdragen in die zin te ratificeren.

Wapenembargo

Ten tweede, spreekt de federale overheid zich uit voor een alomvattend wapenembargo. Niets te vroeg, want 70% van de Europese wapenexport naar Riyad komt uit ons land. Minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) had gisteren in de Kamer de brieven bij zich, die hij onmiddellijk na de stemming naar de deelstaten zou versturen.

Ten derde zal, dankzij deze resolutie, Delcredere/Credendo Group niet langer wapenexport naar Saoedi-Arabië kunnen verzekeren. Dat is een zeer belangrijke stap, want vandaag gebeurt dit regelmatig – onder het alziend oog van bevoegd Staatssecretaris Pieter De Crem (CD&V).

De federale overheid, ten vierde, moet zich terugtrekken uit handelsmissies naar Saoedi-Arabië, zoals die nog in 2009 en 2014 werden georganiseerd.

Ten vijfde, mogen onze defensie-attachés niet langer de commerciële belangen van onze wapenindustrie verdedigen bij mogelijke Saudische klanten. Ten slotte is het voortaan met onmiddellijke ingang verboden om legermateriaal aan Saoedi-Arabië te verkopen. Defensie verkoopt inderdaad nog vrij regelmatig legermateriaal aan derde landen. Dat zal niet meer kunnen voor Saoedi-Arabië. Beide laatste punten zijn de bevoegdheid van Defensieminister Steven Vandeput (N-VA).

Tijdens het debat over de resolutie was er even onduidelijkheid of met wapens ook “dual use” goederen bedoeld worden. Dat zijn goederen die zowel een civiel als militair gebruik kunnen hebben, denk maar aan radars of beeldschermen voor vliegtuigen. De Juridische Dienst van de Kamer stelt in haar advies dat, alhoewel de tekst duidelijker kon worden geformuleerd, dat “de exportdossiers van militaire goederen en technologie […] tevens betrekking hebben op de goederen voor tweeërlei gebruik.” We verwijzen immers naar de Europese lijst van dual use goederen, die recent ook als basis heeft gediend voor een gelijkaardige resolutie van het Europees Parlement.

Doorbraak

PS en PVDA hebben onze resolutie niet goedgekeurd. Beide partijen dienden amendementen in om het “Belgische” wapenembargo te vervangen door een “Europees” wapenembargo. Beide partijen willen niet weten van België als voortrekker van een verbod op wapenuitvoer naar Saoedi-Arabië. De Waalse wapenindustrie boven ethiek, dus. Een triestig schouwspel.

De resolutie die de Kamer gisteren heeft goedgekeurd, is het soort resolutie waar NGO’s en mensenrechtenorganisaties al jarenlang reikhalzend naar uitkijken. Dit is een historische doorbraak. We willen dan ook de meerderheidspartijen bedanken voor de openheid en we nodigen hen uit om samen met ons de uitvoering van de resolutie te bewaken. We durven hopen dat dit een precedent is om mensenrechten een grotere rol te laten spelen en met België een zelfbewust buitenlands beleid te ontwikkelen. Laten wij zonder naïviteit voortrekker zijn, meer dan nu het geval is. Onze normen en waarden moeten we niet alleen in het binnenland, maar ook in het buitenland verdedigen.