Vrijdaggroep

‘Waarom Vlaanderen zijn eigen parlement moet kunnen ontbinden’

‘Actie moet de voorkeur krijgen op verlamming’, schrijft Paul Dermine van de Vrijdaggroep naar aanleiding van de politieke situatie in Franstalig België. ‘Dat is niet enkel een kwestie van democratisch gezond verstand.’

Zo’n drie maanden geleden verraste CDH-voorzitter Benoît Lutgen de hele Franstalige politieke wereld toen hij de stekker uit de Waalse en Brusselse regeringen trok. We waren de jongste decennia natuurlijk wel al een en ander gewoon in de Belgische politiek. Maar een vertrouwensbreuk tussen de partners van een regerende meerderheid en de crisis die er logischerwijze uit volgt, behoren eigenlijk tot de normale gang van zaken binnen een democratie. Ik zal me hier niet aan politieke commentaren wagen aangezien de feiten al (meer dan) voldoende werden besproken. Het is echter interessant om te bekijken wat deze crisis en haar afloop ons vertellen over de kwaliteit van ons institutioneel systeem en de mate waarin het aangepast is aan de huidige politieke realiteit.

‘Waarom Vlaanderen zijn eigen parlement moet kunnen ontbinden’

De voornaamste vaststelling is dat de onmogelijkheid om vervroegde verkiezingen uit te schrijven in Brussel en Wallonië – ondanks het vertrek van CDH – tot een op zijn zachtst gezegd verrassende situatie heeft geleid. Eigenlijk was het je reinste waanzin. Terwijl MR en CDH in het Waals Gewest al gauw een alternatieve meerderheid vonden, worden CDH en PS in Brussel en in de Franse Gemeenschap door de onverzettelijkheid van Défi verplicht om rond dezelfde tafel te blijven zitten tot in 2019. Op het federale niveau – maar in heel wat federale systemen ook op het niveau van de gefederaliseerde entiteiten zoals bijvoorbeeld in de Duitse Länder – zou het vertrek van een coalitiepartner sowieso leiden tot een ontbinding van het parlement en het uitschrijven van vervroegde verkiezingen. De Franstalige politieke partijen konden echter niet op een dergelijke herschikking van de kaarten rekenen om opnieuw met een schone lei te beginnen binnen een uitgeklaarde politieke context. Ze zagen zich daarentegen verplicht om verder te spelen met de kaarten die ze in 2014 hadden gekregen.

In België hebben de gemeenschappen en gewesten een zogenaamd ‘legislatuurparlement’ dat niet ontbonden kan worden vóór het einde van de periode waarvoor het verkozen is (5 jaar). Een gewest- of gemeenschapsregering kan bijgevolg pas ‘vallen’ wanneer in het parlement een alternatieve meerderheid wordt gevormd (zoals het geval was in Wallonië). Zolang dit niet gebeurt, blijven oude regeringspartners tussen wie het vertrouwen onherroepelijk zoek is, veroordeeld om samen verder te regeren. Welkom in Absurdistan.

Deze bizarre regeling is historisch gegroeid vanuit de bezorgdheid om de verkiezingscycli op het federale niveau en dat van de gemeenschappen en gewesten gelijktijdig te laten verlopen. Heeft deze koppeling van de gefederaliseerde entiteiten aan het federale niveau echter nog zin nu de gemeenschappen en gewesten door de opeenvolgende staatshervormingen steeds meer bevoegdheden toegewezen kregen en het zwaartepunt van het overheidswerk in ons land zich onophoudelijk in hun richting verplaatst? Als we van onze gemeenschappen en gewesten verwachten dat ze hun institutionele lot volledig zelf in handen nemen in het kader van een volwassen en geslaagd federalisme, moeten zij een eigen verkiezingskalender en een eigen politieke levenscyclus krijgen waarover alleen zij beslissen, onafhankelijk van het federale niveau. In de toekomst moeten onze gefederaliseerde entiteiten dus de bevoegdheid verwerven om hun eigen parlementen te ontbinden en vervroegde verkiezingen uit te schrijven, zoals het federale niveau dit nu kan en zoals het gefederaliseerde niveau in tal van federale systemen overal ter wereld dit kan.

‘Grondwetspecialisten zijn het erover eens dat een dergelijke hervorming vrij snel zou kunnen worden doorgevoerd.’

Het is niet alleen een kwestie van democratisch gezond verstand. Het gaat ook om de leesbaarheid van onze institutionele structuren en de duidelijkheid van de politieke inzet voor de burger. Bovenal staat ook de doeltreffendheid op het spel van het overheidswerk dat deze entiteiten geacht worden in goede banen te leiden. Op dit punt moet vooral de huidige toestand aan Franstalige zijde ons zorgen baren. In Brussel kan het wantrouwen dat PS en CDH jegens elkaar koesteren, blijkbaar alleen tot een blokkering leiden. De Franse Gemeenschap – waarvan de huidige crisis nogmaals de vraag doet rijzen of deze publieke entiteit een gegronde bestaansreden heeft – zou in de twee volgende jaren nog slechts een politiek niemandsland zijn, terwijl er toch heel wat belangrijke dossiers op tafel liggen zoals de broodnodige onderwijshervorming. In het licht van de huidige conjunctuur kunnen we ons overigens terecht afvragen of de burgers van het Brussels Gewest en de Federatie Wallonië-Brussel zich een 2 jaar durende politieke patstelling kunnen veroorloven.

Grondwetspecialisten zijn het erover eens dat een dergelijke hervorming vrij snel zou kunnen worden doorgevoerd. Na de goedkeuring van een bijzondere wet hierover op het federale niveau zouden de gefederaliseerde entiteiten gemachtigd kunnen worden om op grond van hun constitutieve autonomie de modaliteiten te regelen van een vervroegde ontbinding van hun parlement en het uitschrijven van nieuwe verkiezingen.

Zo’n hervorming is bijzonder wenselijk en de huidige crisis aan Franstalige zijde toont dit duidelijk aan. Wanneer we onze gefederaliseerde entiteiten een eigen politieke tijdlijn en een eigen verkiezingskalender geven, behoeden we hen voor de impasse waarin het huidige systeem hen dreigt mee te sleuren. Zo krijgt actie weer de voorkeur op verlamming. En zo laten we opnieuw de kiezer aan het woord wanneer het licht weer eens uitgaat op het politieke toneel.

Paul Dermine is doctorandus Europees recht aan de Universiteit van Maastricht en lid van de Vrijdaggroep, een beleidsplatform voor jongeren van diverse pluimage ondersteund door de Koning Boudewijnstichting www.vrijdaggroep.be Twitter: @Friday_Group

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content