‘Waarom is er geen bovengrens op het aantal verdronken vluchtelingen?’

‘Kennen wij nog andere bovengrenzen die gangbaar en aanvaard zijn’, vraagt Frank Roels van de HVV zich af naar aanleiding van sommige uitspraken en beslissingen in het vluchtelingendebat.

De afgelopen weken kreeg schrijver Yves Petry heel wat weerklank met zijn kritiek op links. In een opiniestuk in De Morgen wou hij weten of SP.A een bovengrens zet op het aantal vluchtelingen dat we kunnen opvangen in ons land.

Dat zette mij aan het denken. Want dat was bij mij nog niet opgekomen, een bovengrens zetten op het aantal vluchtelingen. Dat komt omdat ik in mijn buurt nog geen vluchtelingen gezien heb, in de hele stad niet. In Gent waren er in december welgeteld 312 asielzoekers, maar ze zijn gehuisvest op meerdere plaatsen (in afwachting mochten sommigen Ivago, de reinigingsdienst, helpen bij het schoonhouden van de straten. Erkende vluchtelingen zijn er in Gent 1.346, en sedert 2015 zijn er nog 429 nieuwkomers ingeschreven als familielid). Massa’s vluchtelingen zien we op tv: beelden van het Maximiliaanpark in Brussel, van de jungles van Calais en Duinkerken, van de Griekse eilanden en van Lampedusa. Zou hetzelfde niet gelden voor de meeste mensen? We hebben allemaal de indruk dat er zoveel vluchtelingen zijn omdat er voortdurend in de media getoond worden. Maar we vergeten snel waar we ze gezien hebben: zo werken onze hersenen, volgens geheugenexpert prof. Douwe Draaisma.

Die beelden overtuigden mij wel dat een bovengrens overschreden is van onverschilligheid, nalatigheid en onwil vanwege de overheden, om deze mensen snel te helpen. Welke ideologie of ethiek blijkt hieruit? Wel bravo voor de vele vrijwilligers ter plaatse, en de mensen die geld stortten en die noodzakelijke hulpgoederen aanvoerden. Opgepast: vluchtelingen helpen, zoals een lift geven of huisvesten, kan strafbaar zijn (Cédric Herrou in Frankrijk, zie De Standaard 5 januari; en in het V.K.).

Dat onze straten niet vol vluchtelingen lopen is nogal logisch: op 11 maanden van 2016 werden 12.197 (volgens de RTBF; 14.241 volgens de pers) asielzoekers erkend door de Belgische instanties, of gemiddeld 43 per dag. Verder waren er 4.226 regularisatieaanvragen van mensen zonder papieren. Deze aantallen worden haast onzichtbaar tussen de meer dan 11 miljoen Belgen. Tenzij de overheid ze in een centrum stopt met honderden tegelijk, zodat voor de omwonende autochtonen een soort vreemdelingenkolonie ontstaat. Het aantal studenten in mijn stad komt in de buurt van 30.000, daar kan men niet naast kijken.

Een Europees akkoord (september 2015) heeft een soort bovengrens vastgelegd voor België: we gingen akkoord om 3.606 vluchtelingen op te nemen vanuit Griekenland en Italië (zgn. relocatie, op een totaal van 160.000). Die 3.606 zijn een peulenschil als we weten dat er vandaag nog 62.000 in Griekse kampen zitten in erbarmelijke omstandigheden, midden in de winter in onverwarmde tenten. Nu de temperatuur onder het vriespunt is gezakt, zijn al in meerdere landen mensen doodgevroren. De nieuwsberichten van Artsen Zonder Grenzen zijn ontstellend maar ik voel ook alsmaar stijgende bewondering voor de vrijwilligers van deze organisatie. Zij betekenen een lichtpunt en hoop en geloof in de mens.

Opnieuw gedragen de regeringen zich onverantwoordelijk: slechts een fractie van het afgesproken aantal werd naar ons land overgebracht (177 volgens De Tijd; 340 resettlements volgens Fedasil). Maar bravo voor Angela Merkel die een andere boodschap gaf èn voet bij stuk houdt. Ze ontving op 12 januari het gezamenlijk eredoctoraat van de universiteiten van Leuven en Gent.

Welke bovengrenzen zijn er?

Kennen wij nog andere bovengrenzen die gangbaar en aanvaard zijn? Het maximum aantal leerlingen per klas is een van oudsher bediscussieerde eis van o.m. de onderwijsvakbonden. Begeleiding door één leerkracht kan beter bij een kleinere klas. De kleuterjuffrouwen die mijn kleinzoon en meer dan tien andere rumoerige jongens en meisjes opleiden en de eerste discipline aanleren, dwingen mijn eerbied af. Ik zie meteen dat meer kinderen te veel zouden zijn. Maar dat betekent niet, dat er een bovengrens staat op het totaal aantal leerlingen, wel dat er nieuwe klassen moeten bijkomen. Uiteraard kost dat telkens een leerkracht meer, wat verklaart dat regeringen het splitsen van klassen streng beperken.

In vergelijking met het streng gereguleerde aantal asielzoekers moesten we vorig jaar, maar ook nog vele toekomstige jaren, zorgen voor de nieuwe kinderen die we met zijn allen gemaakt hebben: 124.416 in 2014 in België alleen al. Het aantal auto’s dat werd ingeschreven in ons land in 2016 was 539.519 personenwagens, 68.165 lichte bedrijfswagens en 8.027 zware bedrijfswagens – dit zijn stijgingen ten opzichte van 2015.

Zijn auto’s en baby’s niet gevaarlijker dan vluchtelingen? Ze leggen een zware belasting op onze samenleving en planeet. Gedurende jaren, zowat 18 jaar voor de kinderen, zullen ze alleen consumeren, de CO2 productie verhogen en de reserves van de planeet verder opgebruiken, op kosten van hun ouders en het deel van de bevolking dat wel produceert en belasting betaalt. In sommige regio’s, zoals Vlaanderen, is er nauwelijks nog ruimte om meer woningen neer te planten, de schaarse bossen moeten het ontgelden. Dat de groei van de wereldbevolking en van het aantal auto’s zo niet verder kan, daarover twijfelt toch niemand? De meest optimistische voorspellers zeggen dat de bevolkingsgroei vanzelf zal vertragen wanneer scholing en levensstandaard verbeteren.

Zullen we een bovengrens vastleggen voor het aantal auto’s en baby’s? In dat laatste slaagden minstens 3 naties: China (op dictatoriale wijze, maar er zijn nu wel een miljard Chinezen minder), Taiwan en Zuid-Korea. De laatste twee door massavoorlichting en regeringscampagnes voor geboortebeperking. Dat zijn maatregelen die in een land met een christelijke of joodse of moslimhistoriek ondenkbaar zijn. Dit laatste gezegd tussen haakjes. Wat zou Yves Petry daar van vinden?

Geprogrammeerd om zich voort te planten

Ook onze biologie speelt een rol: alle levende wezens zijn geprogrammeerd om zich maximaal voort te planten. Tevens wantrouwen ze anderen die niet van de familie zijn.

Er is een groot verschil tussen (een bovengrens voor) vluchtelingen, en anderzijds voor kinderen en auto’s: kinderen en auto’s betreffen de eigen bevolking, in tegenstelling tot vluchtelingen die vreemdelingen zijn. Plots besef ik, dankzij Yves Petry dus, dat het ethisch meer aanvaardbaar klinkt grenzen te stellen voor mensen uit een ander land, dan grenzen voor het eigen volk. Dat onderscheid legt een cruciaal kenmerk bloot van onze normen en waarden. Wat zou Jezus van Nazareth gezegd hebben over dit onderscheid? Dat die vreemdelingen geen christenen zijn lijkt ook een rol te spelen, vermits ons land wel in een keer 244 humanitaire visa uitreikte aan Syrische christenen (2015).

Maar wie gaat er betalen voor de hulp aan de vluchtelingen? Die vraag geldt voor alle taken die de overheid dient te vervullen om een leefbare en rechtvaardige samenleving te scheppen. Ik schreef eerder al dat er genoeg geld is indien de massale belastingontwijking in Europa wordt aangepakt . Maar het is nog eenvoudiger: de minderjarigen uitgezonderd, vormen de ingeburgerde nieuwkomers een enorme productiekracht die onze welvaart kan verhogen en de sociale zekerheid versterken. Reeds in 2016 is in Duitsland het BNP sterker gestegen dankzij de steun aan de nieuwkomers; de productie groeit immers door de overheidsuitgaven (20 miljard euro) en door de bestedingen door de nieuwkomers zelf (De Tijd 31 december, volgens berekeningen door het Deutsches Institut für Wirtschaftsforschung). De productie door de nieuwkomers is des te realistischer omdat er door het lage geboortecijfer in Europa een tekort voorspeld wordt aan arbeidskrachten: ‘Europa is aan het uitsterven’, ‘Europa’s demografische nachtmerrie‘, schrijven experten.

‘Onze waarden’

Het Europees (en Belgisch) vluchtelingenbeleid brengt nog meer aan het licht inzake onze waarden. U weet dat dagelijks vluchtelingen verdrinken in de Middellandse Zee. Plaatselijke gemeentebesturen, vrijwilligers, Artsen Zonder Grenzen, en kustwachten van Griekenland, Italië en Malta doen hun best om er te redden, maar de regeringen en de Europese Commissie kijken de andere kant op. Ze zeggen dat de smokkelaars en hun gevaarlijke bootjes verantwoordelijk zijn.

Maar natuurlijk krijgen die smokkelaars maar een kans doordat de ministers van de Europese landen de legale wegen hebben afgesloten door geen reisvisa uit te reiken. Die weigering is de rechtstreekse oorzaak van de 5.000 doden in 2016, 3.771 doden in 2015 (een onderschatting). Behoort deze bewuste en opzettelijke weigering ook tot onze waarden die door opiniemakers en regeringen herhaaldelijk zo geprezen worden: ‘wij hebben die waarden, die anderen niet’?

Ik zou graag samen met Yves Petry een bovengrens zetten op het aantal verdronken vluchtelingen. Zullen we afspreken dat die grens nu al definitief overschreden is? Volgens de burgemeester van Palermo, Leoluca Orlando, zullen de verantwoordelijken voor het migratiebeleid in de toekomst moeten verschijnen voor een nieuw Nurenbergtribunaal, zoals destijds de Nazi-kopstukken (De Morgen 28 december).

Zouden we ten slotte ook niet moeten ingrijpen in de oorzaken van de migratie: de achtereenvolgende oorlogen die het Westen voert en die functionerende samenlevingen ontwrichten en vernietigen; de stroom van geld en grondstoffen vanuit de arme naar de rijke wereld; de ‘landgrabbing’ die de voedselproductie aan de lokale bevolking onttrekt; de handelsverdragen die de rijke investeerders en niet de bevolking ten goede komen; de groeiende ongelijkheid in vele landen; het dumpen van gevaarlijke stoffen in de armste landen.

Er is dus werk aan de winkel in 2017.

En zoals Louis Michel, MR, Europees parlementslid (die zich als minister van Buitenlandse Zaken bleef verzetten tegen de oorlog tegen Irak) zegt: ‘The history of humanity is the history of migrations’.

Frank Roels is emeritus professor van de UGent, en lid van H-VV en deMens.Nu. Hij schreef onder meer een boek over eigentijdse moraal.