Waar kunstenaar en toeschouwer niet hoger of lager, maar naast elkaar worden geplaatst

‘De kaartjes voor de performance van Romeu my deer van Berlinde De Bruyckere in het S.M.A.K. waren twee uur na de opening van de kassa de virtuele deur uit. Elf en twaalf januari 2015 wordt hij hernomen. Het enthousiasme van het publiek zette zich om in smeekbedes waar geen kruit tegen gewassen was’, schrijft Guido Lauweart.

Het lijkt een beetje vroeg, maar beter te vroeg dan te laat. De kaartjes voor de performance van Romeu my deer, kort na de opening van de eerste solotentoonstelling van Berlinde De Bruyckere in het S.M.A.K., waren twee uur na de opening van de kassa de virtuele deur uit. Elf en twaalf januari 2015 wordt hij hernomen. Het enthousiasme van het publiek zette zich om in smeekbedes waar geen kruit tegen gewassen was. De reservatielijst is geprint. Als de eisers niet als de weerlicht reserveren is het voor hen eerder te laat dan te vroeg.

Geen dag of het is aanschuiven aan de kassa. De Nederlandstalige editie van de catalogus is op een paar weken de deur uit. De drukker klopt overuren om een tweede druk nog deze week weer op de balie te krijgen. Berlinde De Bruyckere moet een gevoelige snaar geraakt hebben. De Groene Amsterdammer van 30 oktober schreef dat de sculpturen vaak het midden houden tussen mens, dier en plant en altijd ergens op de rand van leven en dood verkeren. Ook NRC Handelsblad van dezelfde dag was lyrisch: ‘De Bruyckeres beelden en tekeningen zijn even gloedvolle als systematische pogingen om haar eigen demonen te bezweren. Dat doet ze op zo’n virtuoze manier dat ze die van ons ook meeneemt in haar poging. Ze redt wat er te redden valt. Dit in de wetenschap dat geen enkele poging zal slagen, geen enkele redding zal lukken.’

Het subtiel maar koppig trekken van de toeschouwer binnen haar werk – kunstenaar en toeschouwer niet hoger of lager maar naast elkaar plaatsen – is het hoofdaandeel van het succes van de expositie. Iedereen kampt met demonen en wie de luxe geniet van de overtreffende trap van het denken weet dat geleefd wordt om dood te gaan. Maar het is niet de dood die centraal staat. Bij De Bruyckere heeft elk werk een lijdensweg op weg naar de dood. De lijdensweg wordt extra benadrukt in de performance. Geen enkel woord, geen noot muziek, slechts een dans, hoewel. Is een lijdensweg een dans? Hooguit kan je spreken van een danse macabre. Een oorlogsdans waarvan men weet dat men hem verliezen zal. Al wordt hij niet beschouwd als een vernedering, een schande. In Romeu my dear wordt de wijze gedachte zichtbaar: de mens sterft en is dan dood.

De performance is geen must om het werk van Berlinde De Bruyckere te begrijpen. Hij bevestigt wat men al weet. Een extraatje dat het bestaan verfraait. Daar heeft de mens recht op. Om te weten dat men het stervensproces aanvaardt of vermijdt.

Dat de catalogus in het S.M.A.K. te koop is aan de prijs van 55 euro in plaats van 64,95 euro, is niet de reden van zijn succes. Hij is te vinden in de lijvige monografie. En in wat hierboven met grove penseelstreken geschetst is.

www.smak.be