Verzet tegen hoogspanningslijn in Henegouwen: ‘Waarom moeten wij opdraaien voor de Duitsers?’

Verzet tegen hoogspanningslijn in Henegouwen. © Belga Image

Nu België door de uitbreiding van de windparken op de Noordzee meer groene stroom opwekt dan ooit, plant netbeheerder Elia in het noorden van Henegouwen een nieuwe hoogspanningslijn om die energie aan land te brengen. Vooral in het landelijke Zinnik is het verzet groot.

‘Pylonen van vijftig meter hoog. Vijftig! Dat kan nu toch niet.’ Daar, wijst hij, zal de nieuwe hoogspanningslijn komen. Vanuit zijn koeienstal kijkt boer Sylvain Verackx (38) over de velden, tot aan het kerkje van Zinnik/Soignies, tussen Geraardsbergen en Bergen. ‘Sinds mijn kindertijd is hier nooit iets veranderd. Enfin, er is weleens een boom omgevallen. Maar voor de rest is het landschap nog altijd hetzelfde uit als toen ik jong was.’ Dat zou dus drastisch kunnen veranderen, als netbeheerder Elia zijn zin krijgt.

85 kilometer lang moet La Boucle du Hainaut worden, zoals de hoogspanningslijn (voor de kenners: 380 kV, met een transmissiecapaciteit van 6 GW) door netbeheerder Elia wordt genoemd. Ze zal zich uitstrekken tussen de hoogspanningsstations van Avelgem en Courcelles en moet ‘de ruggengraat van het Belgische stroomnetwerk’ versterken.

‘De procedure is lang en complex, en we begrijpen de frustraties van de omwonenden’, zegt Julien Madani, manager projectcommunicatie van Elia. ‘Maar de ingebruikname van La Boucle du Hainaut, gepland voor 2028, is essentieel als ons land de vooropgestelde klimaatdoelstellingen wil halen.’

Voor de bewoners van Zinnik en omstreken is de lijn nu al een doorn in het oog. Overal staan protestborden, het onderwerp beheerst al maanden de gesprekken, iedereen heeft dezelfde mening: ‘Niet in onze achtertuin.’

‘Op de meeste plekken volgt het tracé dat Elia voorstelt de bestaande infrastructuur, zoals spoorwegen, kanalen of autowegen’, zegt Raphaël Hannoir, woordvoerder van actiegroep Revolht, in de stal van Verackx . ‘Alleen hier gaat het dwars door de velden. De hoogspanningslijn met haar corridor van tweehonderd meter breed zou een gigantische wonde aanbrengen in een landschap dat al eeuwen onaangeroerd is. En dan zijn er natuurlijk nog de gezondheidsrisico’s. De meeste studies wijzen op ‘een statistisch verband’ als het gaat om ziektes zoals leukemie bij jonge kinderen. Hoe klein het risico ook is, je wilt het toch niet nemen?’

Geen klimaatontkenners

Begin september hoorde Hannoir voor het eerst over de aanleg van la ligne, door de gele aanplakbiljetten die opeens overal in het dorp te zien waren. ‘Ik begrijp dat het door corona moeilijk was om infosessies met de burgers te organiseren, maar nu kwam het project wel helemaal uit het niets. Volgens de procedure hadden we een maand de tijd om bezwaren in te dienen, en dus ben ik met enkele buren direct in actie gekomen: in de grote zaal van het kasteel van Louvignies hebben we drie vergaderingen met het hele dorp georganiseerd. We hebben protestborden en bedrukte mondmaskers laten maken, en we hebben een dossier met alternatieve oplossingen opgesteld.’

Meer dan 20.000 klachten diende Revolht uiteindelijk in, en in korte tijd werden er in alle veertien gemeenten die La Boucle du Hainaut zou doorkruisen lokale afdelingen opgericht. De weerstand bleek groot, want ook alle betrokken burgemeesters spraken zich uit tegen de hoogspanningslijn.

Op vrijdag 8 januari lokte Revolht zelfs Waals minister van Economie Willy Borsus (MR) naar Louvignies. Hij wilde met eigen ogen de situatie bekijken, ook al was er die dag veel mist. ‘We hadden het gevoel dat hij oren had naar onze argumenten’, zegt Hannoir, die project manager is bij een studiebureau in Louvain-la-Neuve. ‘Waarom kan er bijvoorbeeld niet een stukje van de lijn onder de grond gestopt worden? Waarom moeten de pylonen zo reusachtig zijn? En waarom volgt het tracé ook hier niet de bestaande auto- en spoorwegen?’

Zelfs de noodzaak van het hele project moet volgens Hannoir ter discussie worden gesteld. Hij beseft goed dat de omschakeling naar een groenere economie urgent is – Revolht is geen clubje van klimaatontkenners. ‘Maar om nu zo radicaal de kerncentrales te sluiten en al ons geld in te zetten op windmolens en zonnepanelen, met nog eens enkele nieuwe vervuilende gascentrales erbovenop: dat lijkt ons niet het beste plan. Zeker niet als je er zoals hier een heel landschap voor moet verminken.’

Niet ondergronds

Als ze er komt, zal La Boucle du Hainaut naadloos aansluiten op de nieuwe hoogspanningslijn Ventilus, die dwars door West-Vlaanderen is uitgetekend. Aan beide projecten hangt een prijskaartje van een half miljard euro. De nieuwe lijnen zijn hoognodig, klinkt het bij Elia, aangezien de Belgische wind- en zonne-energieproductie almaar toeneemt. Met 31 procent in 2020 maar liefst, waardoor het aandeel van groene stroom in het totale elektriciteitsverbruik aanzwol tot iets meer dan 20 procent, een record. De groeispurt is vooral te danken aan de ingebruikname van Northwester 2, het zevende windpark voor de Belgische kust. ‘En om al die energie aan land te brengen, moeten we nu ons hele netwerk versterken en uitbreiden’, zegt Madani van Elia. ‘Ventilus en La Boucle du Hainaut zijn daarin de missing links die we absoluut nodig hebben, willen we ons land een robuust, hernieuwbaar en betaalbaar energiesysteem geven. De Europese Green Deal is duidelijk: Europa moet tegen 2050 het eerste CO2-neutrale continent worden. Tegen 2030 moet de CO2 al met de helft verminderd zijn tegenover het basisjaar 1990. De energietransitie zal daarin bepalend zijn.’

Het tracé van La Boucle du Hainaut ligt nog niet vast, beklemtoont Madani. In de loop van dit jaar zullen er verschillende overlegmomenten met de bewoners plaatsvinden. ‘Maar om de procedure niet in het gedrang te brengen, moesten we begin januari ons basisplan indienen bij minister Borsus’, zegt hij. ‘Nu volgt een periode van verdere studie en overleg. In een land als België is het helaas bijna onhaalbaar om geen impact op de lokale omgeving te hebben, zeker niet als het gaat om een lijn van 85 kilometer lang. We zoeken naar een oplossing met de minste impact, maar technisch is het nog niet mogelijk om over zulke afstanden volledig ondergronds te gaan, en al helemaal niet voor een spanningsniveau van 380 kV. Misschien kan een klein stukje van de lijn onder de grond gestopt worden, maximaal acht kilometer, want elke kilometer ondergronds is een mogelijk risico voor de stabiliteit van het net.’

De opmars van hernieuwbare energie plaatst Elia hoe dan ook voor grote uitdagingen. Want voor elke kilowattuur die in het elektriciteitsnet wordt geïnjecteerd, is er een verbruiker nodig die de stroom afneemt. Zo niet dreigt een overbelasting, een crash van het hele net. In april vorig jaar, toen door de lockdown veel bedrijven gesloten waren, werd zo voor de Belgische kust bijna 1 gigawatt aan windparken stilgelegd. Als gevolg van zulke productieoverschotten doken de groothandelsprijzen voor elektriciteit bij momenten diep onder nul, en de komende jaren zal het alleen maar moeilijker worden om het elektriciteitsnet stabiel te houden. ‘Net daarom hebben we nieuwe hoogspanningslijnen nodig’, zegt Madani. ‘Om overbelasting te vermijden, betaalbare elektriciteit en leveringszekerheid te blijven garanderen, en ook om België verder te integreren in het Europese elektriciteitsnet via interconnectoren met onze buurlanden, maar in de toekomst ook via internationale verbindingen die vanop zee komen.’

In hun protest vergeten de lokale bewoners volgens Madani dat een sterk elektriciteitsnet ook voor hen een troef kan zijn. ‘Tegen 2030 zal het Henegouwse elektriciteitsnet van 150 kV zo goed als verzadigd zijn, dat weten we nu al’, zegt hij. ‘De komst van La Boucle du Hainaut kan daar een antwoord op bieden en kan meteen ook nieuwe bedrijven aantrekken. Zo geeft het een boost aan de economie in heel Henegouwen.’

Natuurtoerisme

De stroomstoot zou welkom zijn. Ondanks de groeiende industriegebieden rond Leuze-en-Hainaut, Lessines en Zinnik/Soignies blijft de werkloosheid in het noorden van Henegouwen hoog. De voorbije jaren werden nieuwe autowegen aangelegd en werd de hogesnelheidslijn tussen Brussel en Rijsel verder uitgebouwd. Kaarsrechte vervoersassen die het landschap doormidden snijden, maar veel winst haalden de lokale bewoners er tot nog toe niet uit.

Tegelijk presenteert la Wallonie picarde zich als ‘een groot en groen gebied’, met een eigen dierentuin – Pairi Daiza – en ‘grote recreatiegebieden in de openlucht, kilometerslange wandelingen in fraaie omgevingen en heel wat gezellige festiviteiten’. Welke kaart trekt de regio? En hoe verzoen je economie met natuurtoerisme? ‘De laatste jaren zien we hier steeds meer Vlamingen die komen fietsen of wandelen’, zegt Raphaël Hannoir. ‘Het netwerk fietsknooppunten breidt flink uit, en er komen veel B&B’s bij. Je voelt aan alles dat deze streek toeristisch aan het opbloeien is. Een hoogspanningslijn zou haaks staan op die ontwikkelingen.’

Sinds 4 januari ligt het dossier op het bureau van Willy Borsus (MR). Die heeft negentig dagen de tijd om het te bestuderen en een onafhankelijk studiebureau aan te stellen dat het huidige tracé en de voorgestelde alternatieven verder moet onderzoeken. ‘De kwestie van het behoud van landschappen, natuur en milieu is een van de punten waarop de analyses zich zullen richten, en ik ben er natuurlijk gevoelig voor’, laat minister Borsus via zijn woordvoerder Pauline Bievez weten. ‘Ook al is het landschapsaspect niet het enige probleem in het dossier. De gevraagde onderzoeken zullen zich ook richten op de doorslaggevende vraag: voor wie is de elektriciteit bedoeld die via deze lijn zal lopen? Zal de provincie Henegouwen ervan profiteren in haar economische ontwikkeling, of zal ze slechts een “transitregio” zijn?’

In afwachting daarvan mag een delegatie van actiegroep Revolht op 1 februari op bezoek bij federaal energieminister Tinne Van der Straeten (Groen). De kern van hun boodschap kan Hannoir in de stal van Verackx wel al verklappen: ‘La Boucle du Hainaut moet deel uitmaken van een Europees supernetwerk, wordt ons verteld. De energie die op de Noordzee opgewekt wordt, moet ook naar bijvoorbeeld Duitsland vervoerd kunnen worden. Maar vergeten we daarbij niet dat de Duitsers nog altijd koolcentrales gebruiken om in hun elektriciteit te voorzien? Waarom zouden wij Belgen twee keer moeten opdraaien voor de politieke keuze die zij met de sluiting van hun kerncentrales gemaakt hebben? Straks hebben we last van hun CO2 én zitten we hier met een hoogspanningslijn die er mede moet komen omdat zij met hun windmolens en koolcentrales niet genoeg energie kunnen opwekken. Is dat nu Europese solidariteit?’

Boer Verackx is vooralsnog vooral bezorgd om zijn koeien. Vierhonderd heeft hij er. Zullen ze nog genoeg drinken zodra de hoogspanningslijn boven zijn weiden loopt? Zal het aantal miskramen oplopen? En wat als er een dier ziek wordt: zullen de mensen dan denken dat hij ineens een slechte boer is? ‘Ik had het er gisteren nog over met een vriend’, zegt hij. ‘Voor corona leggen ze het hele land plat, maar de risico’s van een hoogspanningslijn neemt niemand serieus. Een echte catastrofe, dat is het.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content