‘Versoepelingspoker vandaag is een berekend omgaan met onzekerheid, maar de inzet is hoog’

‘Ik kijk niet alleen uit naar een eerste terras of naar de uitnodiging om eindelijk gevaccineerd te worden. Ik kijk minstens even hard uit naar voorstellen voor een wereld na corona’, schrijft socioloog Dirk Geldof.

Onze regeringen spelen versoepelingspoker. Niet alleen de caféterrassen en de scholen zijn weer open, en de bubbels terug opengebroken. Het overlegcomité stelde een vloedgolf van versoepelingen in het vooruitzicht.

De versoepelingspoker vandaag is een berekend omgaan met onzekerheid. De inzet is hoog. Slaagt men er in om de versoepelingswens van een deel van de bevolking te verzoenen met de terughoudendheid bij experten en de nog steeds te hoge belasting van de gezondheidszorg? Men hoopt dat de uitrol van de vaccinering sneller verloopt dan de manier waarop mensen meer risico’s zullen nemen, of dat nieuwe varianten opduiken. We kunnen alleen maar hopen dat onze beleidsmakers hun hand niet opnieuw overspelen. Buurlanden als Nederland moesten sommige versoepelingen immers al uitstellen.

Versoepelingspoker vandaag is een berekend omgaan met onzekerheid, maar de inzet is hoog.

Maar er is nog een keerzijde. Met applaus voor de versoepelingen kiezen we ervoor om meer dan 200 doden per week ‘normaal’ te vinden, al mogen we dat zo niet zeggen natuurlijk. De gewenning aan coronadoden groeit dag na dag. Of zouden we even onverschillig reageren als er morgen op één dag meer dan 30 mensen sterven bij een terreuraanslag of een kettingbotsing in ons land? De vele eigen-versoepelingen-eerst-pleidooien klinken in die context cynisch. Het ‘recht’ om te feesten dreigt de plicht om te zorgen te overrulen. Het applaus voor terrasuitbaters klinkt luider dan dat voor het zorgpersoneel.

De versoepelingspoker houdt alle aandacht op de dagelijkse besmettings- en vaccinatiecijfers, als online-thermometer van de pandemie. Vanuit deze fixatie op het hier-en-nu tellen we af naar de aangekondigde versoepelingen. Maar wordt het niet de hoogste tijd om ook andere fundamentele vragen op de beleidsagenda te zetten?

Moeilijke vaccinatiekeuzes voor morgen

Op hele korte tijd dringen drie fundamentele vragen over de vaccineringscampagne zich op. Welke vaccinatiegraad willen we nu bereiken voor de hele bevolking? In superdiverse steden als Brussel blijft de vaccinatiegraad achterlopen. De volgende weken zal een veel gerichtere mobilisatie nodig zijn om die groepen die vandaag nog onvoldoende worden bereikt, correct te informeren en te sensibiliseren.

Ten tweede blijft de reikwijdte van het vaccinatiepaspoort onduidelijk. In welke mate mensen gaan mensen die gevaccineerd zijn anders behandeld worden dan wie vaccinatie weigerde? De vrijheid zich laat vaccineren, blijft niet vrijblijvend. Keuzevrijheid om je om welke reden dan ook te desolidariseren met de rest van de samenleving is niet verzoenbaar met het opeisen van gelijke rechten met wie wel gevaccineerd is. Maar hoe kan je differentiëren zonder te discrimineren? Deze moeilijke ethische en juridische debatten over de grenzen van vrijheid en de al of niet vrijblijvendheid van solidariteit vragen zowel ruimte voor nuance als duidelijkheid over de beleidskeuzes.

Maar de vraag naar solidariteit stelt zich vooral wereldwijd. Het besef groeit dat onze vrijheid mee afhangt van de vaccinatiegraad elders in de wereld. Daar woedt het virus nog met ongekende hevigheid, omdat bet beleid in handen is van corona-ontkenners als Bolsenaro in Brazilië, of de schaal van de pandemie de capaciteit van landen overstijgt, zoals in Indië. Maar een keuze voor internationale solidariteit ontbreekt nog in het huidige versoepelingsbeleid.

Is er nog voldoende beleidsruimte naast corona?

Het is ook de hoogste tijd om over het post-coronabeleid na te denken. Achter de schermen zijn de verschillende regeringen bezig met het vormgeven van het economisch relancebeleid. Sectoren lobbyen volop, zowel voor verlenging van steunmaatregelen als voor nieuwe steunbudgetten. Sommige pleidooien zijn publiek, zoals die van de cultuursector of de evenementensector. Anderen lobbyen discreter en krijgen veel meer steun, zoals de luchtvaartsector. Een publiek debat over deze maatschappelijke keuzes zou evident moeten zijn in een democratie. De relancekeuzes bepalen immers onze samenleving van morgen. Zo kunnen relancemaatregelen een hefboom zijn voor de meer dan noodzakelijke versnelling van het klimaatbeleid, of kunnen ze verouderde en vervuilende sectoren in leven houden en de transitie vertragen.

Of er ook een sociaal relancebeleid komt, is vooralsnog onduidelijk. De tijdelijke werkloosheid en andere steunmaatrelen vormden voor velen een cruciaal sociaal vangnet, maar helaas niet voor iedereen. De coronacrisis leidde tot een toename van armoede, meer mensen met schulden en groeiende wachtrijen bij voedselbedelingen. De onderwijsongelijk nam toe: thuisonderwijs vergrootte de kloof tussen kinderen die opgroeien in kansrijke gezinnen en kinderen in meer kwetsbare gezinnen. Wanneer leggen de federale en gewestregeringen ook een Marshallplan armoede op tafel, dat even ambitieus is als het economische relanceplan?

Ik kijk niet alleen uit naar een eerste terras of naar de uitnodiging om eindelijk gevaccineerd te worden. Ik kijk minstens even hard uit naar voorstellen voor een wereld na corona. Want niet alleen versoepelingen geven mensen perspectief, ook meer fundamentele beleidskeuzes voor de toekomst. We moeten deze versoepelingspoker overstijgen, want anders dreigt het ‘rijk van de vrijheid’ het rijk van de kortzichtigheid te worden.

Dirk Geldof (Universiteit Antwerpen & Kenniscentrum Gezinswetenschappen Odisee) is socioloog en auteur van ‘Als risico’s viraal gaan. Welke wereld na corona.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content