Theo Francken over Moria en migratie: ‘Maggie De Block blinkt uit in passiviteit en afwezigheid’

© Franky Verdickt
Walter Pauli

In de marge van een uitgebreid interview met Knack over de regeringsvorming sprak N-VA-politicus Theo Francken ook over het Europese asielbeleid. Op het netvlies brandden nog de beelden van het smeulende vluchtelingenkamp Moria op het Griekse eiland Lesbos: ‘Het Europese asielbeleid is inhumaan.’

Het is vrijwel onmogelijk om Theo Francken te interviewen zónder dat het gesprek op een bepaald moment over asiel of migratie gaat. Meer nog dan bij illustere voorgangers als Louis Tobback (SP.A), Johan Vande Lanotte (SP.A) of zelfs Maggie De Block (Open VLD), die zich als federale regeringsleden allen op hun beurt profileerden met een besliste aanpak. Niemand die echter zo vereenzelvigd werd met het thema als N-VA’er Theo Francken. Sinds hij in 2014 staatssecretaris voor Asiel en Migratie werd, is hij als het ware de personificatie van de tough guy die de grenzen sluit en bewaakt. Zijn visie staat te lezen in boeken als Continent zonder Grens 2018) en Migratie in 24 Vragen en Antwoorden (2019). Francken, met een grijns: ‘Politieke bestsellers!’

Hoewel ze van aard en opzet eigenlijk niet te vergelijken zijn, heeft ‘Moria’, het kamp op Lesbos dat op 8 september afbrandde, vandaag dezelfde sinistere bijklank als ‘Calais’ enkele jaren geleden: vluchtelingenkampen waar toestanden heersen die de Europese Unie eigenlijk onwaardig zijn. En ook al was Francken tot december 2018 actief als staatssecretaris (toen de N-VA na het conflict rond het Marrakeshpact geen deel meer uitmaakte van de federale regering), hij voelt zich niet aangesproken. ‘De beelden uit Moria hebben mij niet verrast. Gerechtelijk onderzoek moet uitwijzen of het vluchtelingen zelf geweest zijn die het kamp in brand hebben gestoken. Dat zou trouwens niet de eerste keer zijn. De omstandigheden zijn er dan ook zeer penibel, met duizenden op een hoop in dat kamp, en de spanningen lopen alleen maar op onder deze hitte. Dat werd nog verergerd omdat vijftig of zestig mensen met corona-infectie in quarantaine moesten. Maar daar heb ik dus al langer voor gewaarschuwd. Europa moet de zaken anders aanpakken. Het Europese model is inhumaan.’

‘De beelden uit Moria hebben mij niet verrast. Ik heb er al langer voor gewaarschuwd. Europa moet de zaken anders aanpakken.’

U staat toch bekend als de man van de nog hardere hand?

Theo Francken: Maar wat betekent dat? Ik pleit voor een Europese variant van het Australische model: een combinatie van push-backs voor migranten die met bootjes Australië proberen te bereiken, en het overbrengen van de migranten die het vasteland toch bereikten naar de omringende eilanden. Als ik dat voorbeeld geef, verwijzen mijn critici meteen naar de ‘onmenselijke toestanden’ die heersen op Manus Island of Christmas Island, de eilanden waar de Australiërs hun vluchtelingen groeperen. (cynisch) Op Lesbos is de toestand natuurlijk wél menselijk…

Terwijl het daar niet eens over gaat. Ten gronde pleit ik voor een versie ‘Australia 2.0’, dus een verbeterde, in alle omstandigheden humane versie. Inderdaad, ik stel voor om vluchtelingen op te vangen búíten de Europese Unie, bijvoorbeeld in Tunesië. Maar waarom zouden de toestanden daar per definitie onmenselijk móéten zijn? Ik zou die vluchtelingenkampen onder gezag plaatsen van de UNHCR, de Vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties. De Europese Unie moet zorgen voor de financiering – ik beklemtoon: voldoende financiering. Zodat er goede leefomstandigheden zijn, met degelijk onderwijs voor de kinderen en volwaardige huisvesting. Waarom rusten we die kampen niet uit met de zogenaamde ‘Maggie-tenten’: een ultramodern concept van comfortabele tenten. Ze worden gebouwd door Benjamin Denef van het Leuvense architectenbureau DMOA. Op een internationaal architectuurconcours kreeg Denef daarvoor de prijs voor het ‘beste humanitaire project’. Zo’n kamp blijft natuurlijk een opvangfaciliteit, maar de mensen moeten wel op een humane manier opgevangen worden.

‘Ik pleit voor een versie ‘Australia 2.0′, een verbeterde, humane versie. Ik stel voor om vluchtelingen op te vangen búíten de Europese Unie, bijvoorbeeld in Tunesië.’

Hoe rijmt u dat met uw eigen beleid? U hebt er altijd op gehamerd dat vluchtelingenkampen geen ‘hotels’ mogen zijn, omdat te veel luxe en comfort een te grote aantrekkingskracht uitoefenen op asielzoekers.

Francken: Het Europese signaal moet natuurlijk wel zijn: je raakt niet zomaar binnen in Europa. Als ze in de problemen komen bij een overtocht zullen we die mensen uiteraard redden. Maar vervolgens huisvesten we ze wel aan de andere kant van de Middellandse Zee. Daar zullen we ze goed verzorgen. Maar wie betrapt wordt op een illegale poging om Europa binnen te komen, verliest zijn recht op verblijf in Europa. Voor altijd. De asielprocedure kan uiteraard wel geopend worden, maar dan in het UNHCR-kamp in Tunesië. Er is dus geen sprake van een schending van het internationale recht. Als we het zo aanpakken, zouden die mensenhandelaars hun business snel zien wegkwijnen. Alleen zo kunnen we de verdrinkingen en de uitbuiting droogleggen.

Theo Francken over Moria en migratie: 'Maggie De Block blinkt uit in passiviteit en afwezigheid'
© Franky Verdickt

Dat is nodig, want de smokkelaars zijn onvoorstelbaar driest. De Australiërs staan voor hetzelfde probleem, maar ze zijn die strijd aan het winnen door hun beleid consequent aan te houden. Men zegt wel: ‘De Australiërs kunnen dat omdat Australië een eiland is, en Europa is dat niet’, maar dat maakt de zaak niet. In Australië ligt het eilandje van waaruit de meeste Aziatische vluchtelingen vertrekken dichter bij het Australische vasteland dan de Libische kust verwijderd is van Lampedusa. Het gaat dus niet over de afstand, wel over het feit dat maritieme grenzen per definitie moeilijker af te sluiten zijn dan landsgrenzen. Aan onze lange oostelijke landsgrens staan hekken, en de Hongaren, Polen en Grieken zorgen voor een stevige bewaking. Maar op zee kan dat niet zomaar. Mensen in bootjes dreigen te verdrinken, en natuurlijk moeten wij drenkelingen helpen. De mensensmokkelaars weten dat ook en spelen dat uit. Cynischer wordt het niet.

Maar voor u blijft de bottomline: ‘strenge grensbewaking, en wij bepalen wie we binnenlaten’? Terwijl men ook de nood van de mensen op de vlucht centraal kan stellen.

Francken: Ik begrijp dat sommige mensen uit politiek-ethische overwegingen een model met strenge grensbewaking afwijzen. Ik vind het trouwens een legitieme overtuiging als mensen vinden dat de zon voor iedereen moet schijnen en dat iedereen op deze aardkluit het recht heeft om te gaan en te staan waar hij wil. Alleen is dat niet mijn mening. Ik vind dat staten het recht hebben om hun grenzen te bewaken en uit te maken wie ze al dan niet toelaten. Let wel, ik wil niet dat Europa zijn ogen en hart sluit voor échte vluchtelingen. Het Australische model bestaat behalve uit een strikte grensbewaking ook uit een ruimhartige verhoging van de dotatie aan het UNHCR om een betere opvang in de regio te organiseren, én uit een jaarlijks in het parlement afgesproken quotum van échte vluchtelingen die op een perfect veilige en legale manier in Australië worden ingevlogen, zonder dat er een mensensmokkelaar aan te pas komt. Dat is het model dat ik verdedig.

In de krant De Standaard werd vorige week omstandig uitgelegd dat veel Europese regeringen de covid-epidemie misbruiken om in de feiten een veel strenger beleid te voeren. Maar dat gebeurt doorgaans in alle stilte, zonder veel publieke en parlementaire controle en zonder politieke verantwoording.

Francken: Ik weet niet of het een bewuste agenda is. Ik weet wel dat sinds de centrumrechtse partij Nea Dimokratia de verkiezingen heeft gewonnen de nieuwe en erg populaire premier Kyriakos Mitsotakis een veel strikter beleid voert. De lakse tijden van het extreemlinkse Syriza liggen achter de rug. Vergelijk het met de tijd van Matteo Salvini op Binnenlandse Zaken in Italië. Toen gingen de ngo-schepenaan de ketting: hij deed wat hij beloofd had. Nu gaat het allemaal weer lakser, maar schrijf maar op: de rechtse oppositie kapitaliseert op het groeiende ongenoegen tegen dat beleid en zal bij de volgende verkiezingen weer de macht grijpen. Trouwens, de meeste zuidelijke Europese landen houden hun kusten gesloten. Ook Emmmanuel Macron zet de Franse havens niet open voor schepen met migranten.

Theo Francken over Moria en migratie: 'Maggie De Block blinkt uit in passiviteit en afwezigheid'
© Franky Verdickt

Binnen de Belgische regering is blijkbaar flink gediscussieerd over hoeveel niet-begeleide minderjarigen ons land zou willen opvangen uit Moria. Had u meer of minder daadkracht verwacht van uw opvolgster op Asiel en Migratie, Maggie De Block (Open VLD)?

Francken: Ik begrijp eigenlijk niet dat Maggie De Block, die al minister van Volksgezondheid en Sociale Zaken was, er ook nog eens Asiel en Migratie bij nam. Het was in december 2018 een beslissing van de regering-Michel om zich zo te organiseren en Maggie heeft die nieuwe taakverdeling geaccepteerd, maar dan moet ze zelf ook de verantwoordelijkheid daarvoor dragen. Dat heeft ze nooit gedaan. Maggie De Block blinkt uit in passiviteit en afwezigheid. Ze doet omzeggens niets. Je bent geen minister van Asiel en Migratie op een vrijdagnamiddag, als je in je agenda nog een vrij uurtje vindt. Onlangs, toen we met Bart De Wever (N-VA), Paul Magnette (PS) en Georges-Louis Bouchez (MR) nog aan het onderhandelen waren, probeerde Johan Vande Lanotte (SP.A) mij nog een beetje te plagen: ‘Theo, in mijn tijd op Binnenlandse Zaken nam ik Asiel en Migratie er gewoon bij.’ Ik zei hem: ‘Uw tijd, Johan, dat is al lang geleden.’ (lacht) Toen praatten we over 30.000 à 40.000 binnenkomsten per jaar, nu zijn er elk jaar 100.000 migranten méér.

‘Je bent geen minister van Asiel en Migratie op een vrijdagnamiddag, als je in je agenda nog een vrij uurtje vindt.’

De Commissie-Bossuyt, die in opdracht van de Belgische regering het asielbeleid onderzocht, schrijft in haar eindrapport dat er meer werk gemaakt moet worden van een ‘humaan maar efficiënt’ terugkeerbeleid. Cruciaal daarin is ‘de woonstbetreding’, waar mensenrechtenorganisaties zich zwaar tegen verzetten.

Francken: Toch zal het nodig zijn. Als staatssecretaris had ik al een wetsontwerp klaar dat uiteindelijk door premier Michel van de regeringstafel is gehaald. Het sluitstuk van elk asiel- en migratiebeleid is dat wie uitgeprocedeerd is uiteindelijk het grondgebied moet verlaten. Alleen blijkt dat de laatste jaren almaar moeilijker te gaan. Kijk, als de politie illegale Nigeriaanse vrouwen in het beruchte Antwerpse café Het Keteltje oppakt, sluit ze meteen de hele buurt af, en krijgt ze voor die actie applaus in de media en van de publieke opinie. Maar als de politie diezelfde actie uitvoert op een bus, en drie schoolkinderen worden opgepakt, dan staat de publieke opinie op zijn kop. Daarom neemt de politie een uitgeprocedeerd gezin, zoals vroeger gebruikelijk, liever mee vanuit de eigen woning – de operatie aan sich is natuurlijk nooit leuk voor mensen die uitgewezen worden, dat weet ik ook wel, maar zo worden zulke ’toestanden’ vermeden. Het is humaner om uitgeprocedeerde illegalen in alle rust thuis op te halen, dan en plein public. Maar de meeste uitgeprocedeerde asielzoekers krijgen van hun advocaat of van een ngo de raad om de deur nooit open te maken. En dan staat de politie machteloos, zelfs al horen de agenten dat er volk in het huis is en staat de spaghettisaus te pruttelen op het vuur.

‘Het is humaner om uitgeprocedeerde illegalen in alle rust thuis op te halen, dan en plein public.’

Vandaar ons wetsvoorstel voor ‘woonstbetreding’, waarin de politie onder heel strikte voorwaarden een woning mag betreden, ook al maken de bewoners de deur niet open. Een magistraat moet bijvoorbeeld vooraf toestemming geven, de personen over wie het gaat moeten opgesomd zijn, aan andere mensen die zich al dan niet toevallig in dezelfde woning bevinden mag niet worden geraakt enzovoort. Het is de enige manier om tot een efficiënt uitzettingsbeleid te komen, zoals de commissie-Bossuyt wil.

Is dat geen symboolpolitiek? Vorige week wees hoogleraar discriminatierecht Jogchum Vrielink (Université Saint-Louis Bruxelles) erop dat er sinds de coronacrisis eigenlijk geen uitzettingen meer gebeuren. Dan dienen die ‘woonstbetredingen’ toch vooral voor de galerij: mensen oppakken en ze toch niet kunnen uitzetten?

Francken: Dat klopt niet helemaal. Er zijn nog uitzettingen gebeurd naar Albanië, en naar Kaukasuslanden zoals Armenië en Azerbeidzjan. Maar het is inderdaad zo dat de Maghreb weer ‘dicht’ is. Het ligt zeer moeilijk. Toen ik staatssecretaris voor Asiel en Migratie was, ben ik er bijvoorbeeld met Jan Jambon – toen minister van Binnenlandse Zaken – in geslaagd om een historisch akkoord te sluiten met Marokko waardoor vingerafdrukken digitaal uitgewisseld konden worden, en niet meer volgens de tijdrovende procedure van de ‘diplomatieke koffer’. Drie maanden geleden heeft Marokko eenzijdig een einde gemaakt aan die afspraak en gebeurt alles weer via de diplomatieke koffer. En alweer: Maggie De Block heeft er níéts aan gedaan.

Boven op de vluchtelingencrisis op Lesbos komt nog dat de Turks-Griekse relaties in hun geheel onder hoogspanning staan. Dat heeft niet alleen gevolgen voor het vluchtelingenbeleid, maar voor de vrede en veiligheid in Europa. U bent de Belgische delegatieleider in het NAVO-parlement, waar ook Turkije en Griekenland een delegatie hebben.

Francken: Dat hebben we gemerkt. De laatste vergadering van het NAVO-parlement – vóór de coronacrisis – vond plaats in Brussel. Het is daar tot een grote rel gekomen tussen Grieken en Turken. De Britse voorzitter, een lord uit het Hogerhuis, heeft de Griekse delegatie op een bepaald ogenblik gewoon buitengezet. Hun woedde richtte zich op de eenzijdige Turkse proefboringen op Grieks-Cyprisch grondgebied. Dat was bij ons nog niet bekend, maar de Grieken waren er natuurlijk wel al van op de hoogte en beschuldigden de Turken ervan dubbel spel te spelen. De spanning was te snijden. Om het ijs te breken vroeg ik het woord en ik heb erop gewezen dat we de zaken hoe dan ook zullen moeten uitpraten ’tijdens onze volgende vergadering, die zoals gepland zal plaatsvinden in de mooie stad die Athene is’. (grijnst)

Erdogan zit in nauwe schoentjes. De gemeenteraadsverkiezingen waren niet goed. Hij verloor naast Istanbul in bijna alle belangrijke steden, zeker de zuidelijke en westelijke kuststeden. Hij is dan externe vijanden gaan zoeken. Je kunt toch niet ontkennen dat er een systematiek zit in het tempo waarin hij het conflict opzoekt? Hij stuurt eenzijdig duizenden vluchtelingen naar de Turks-Griekse grens. Hij organiseert een provocerende militaire operatie in Noord-Syrië. Hij stuurt troepen naar Libië. Hij koopt Russische S-400-raketten – een militaire levering die de Amerikanen door het dak heeft gejaagd. Hij maakt van de Hagia Sophia weer een moskee. Erdogan mikt op een nieuw Groot-Turkije: dat is zijn kompas. Dat is niet goed voor de stabiliteit aan de zuidoostelijke grenzen van de Europese Unie.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content