In Live brengen tekenaars Pieter Fannes en Yann Bagot jazzconcerten tot leven op papier. Knack biedt u een selectie uit het boek aan en het voorwoord van Matthieu Jouan, hoofdredacteur van het online jazzmagazine Citizen Jazz: ‘De samenwerking tussen deze twee tekenaars vloeit voort uit een duidelijke geestverwantschap.’
Deze beelden zijn geen foto’s. Ze zijn geen weergave van een beeld op het netvlies, al dan niet gefilterd of herwerkt. Ze dienen zelfs niet als illustratie. Deze beelden, deze tekeningen, zijn als de gravure van een concert, een soort seismische opname. De schets volgt het ritme van de muziek, haar kleuren en haar tonen. Het creatieve proces van het tekenen houdt gelijke tred met het onderwerp, verloopt net even snel of net even traag. De tekening ontstaat ter plaatse, de geste zelf is muzikaal.
Om te schrijven over jazz, om jazz in beeld te brengen of uit te leggen is er niet meer dan een bescheiden muzikale achtergrond nodig, maar zonder liefde en passie voor haar protagonisten is er geen beginnen aan. Jazz is improvisatie, jazz is militant. In deze muziek van het ‘nu’ zijn er onderstromen die de muzikanten verbinden, die deining veroorzaken, golven met hoogtes en laagtes. Er zijn krachten die elkaar aantrekken of afstoten. Er is spanning, humor, vreugde, razernij. Op het podium en daarnaast heeft deze muziek niets dat vastligt of voorspelbaar is. Alles is mogelijk.
Een verslaggever, of hij nu schrijft of foto’s maakt, moet in staat zijn dit te zien, te voelen en te omschrijven. Anders vertelt hij niets. Voor de tekenaar stelt dit probleem zich nog acuter omdat hij beeld en verhaal moet uitvinden. Hij moet niet enkel aanvoelen en begrijpen wat er op het podium gebeurt, maar moet dit ook vertalen naar vormen, kleuren en een spel van licht en schaduw. Hij moet het beeld improviseren.
Toen ik in 2012 de tekeningen van Yann Bagot ontdekte, viel me vooral zijn lijnvoering op, dun en luchtig, onafgewerkt soms. De lijnen schetsten de personages, de zwarte, compacte vlakken deelden de tekening op zoals theaterbelichting dat doet op een scène. Zijn visie op concerten was subtiel en gevoelig, de krachtlijnen versterkt door zwarte vlekken in een mengeling van dunne viltstift en Oost-Indische inkt.
Na onze ontmoeting hebben Yann en ik lang gediscussieerd over de vorm die zijn grafische bijdragen aan het magazine Citizen Jazz konden aannemen. Het mocht geen stripverhaal zijn, maar ook geen schilderwerk. Geen foto, geen cartoon. We wilden een originele aanpak om ons verhaal te vertellen. Yann vond die door mee na te denken over de kadrering van de tekeningen, over het gebruik van tekst, over de chronologische volgorde. Deze manier om muziek voor te stellen werd al snel een vaste waarde voor de lezers van het magazine en voor de muzikanten.
De selectie in dit boek toont zeer goed hoe Yann de sfeer van de muziek weet weer te geven. We vinden hier zijn bekende ‘scènes voor de storm’, waarin hij het decor presenteert vooraleer het concert begint. Zijn personages, in enkele zwarte lijnen neergezet, lijken te zweven tegen een witte achtergrond. Of omgekeerd, lijken licht te geven dankzij de zwarte achtergrond. Een hartslag gaat door zijn tekening, onzichtbare krachten lijken uit het blad te willen springen.
Pieter Fannes publiceert zijn jazztekeningen sinds tien jaar in de Belgische pers en sinds 2016 in Citizen Jazz. Zijn stijl is kleurrijk en acrobatisch, hij is gefocust op de personages en de instrumenten — het decor is zelden aanwezig. Zijn lijnvoering roept onvermijdelijk associaties op met striptekeningen, en soms ook met fijnzinnige cartoons. Hij registreert de mimiek en de uitdrukking van de muzikanten op het podium en tekent hen ook regelmatig wanneer ze niet spelen. Let op de handen van zijn muzikanten, die vaak enorm zijn! De instrumenten worden neergezet als personen; ze leven, kronkelen en dansen. Pieter bekijkt wat er op het podium gebeurt met een blik vol humor. Zijn piano’s lijken aangespoelde walvissen, zijn saxofoons zwaarlijvige groenten. Soms verdwijnen de instrumenten zelfs van het blad en laat hij de muzikanten alleen achter: in volle overgave maar met lege handen.
De samenwerking tussen deze twee tekenaars vloeit voort uit een duidelijke geestverwantschap. Een passie voor jazz en haar protagonisten, een fijne humor, een scherpe blik en een gevoel voor het narratieve binden hen. Ze delen de kunst van de mise-en-scène. Beiden weten hun theaterstukjes te vullen met muziek, maar beiden weten ook de stilte te vatten.
Matthieu Jouan, hoofdredacteur van het online jazzmagazine Citizen Jazz
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier