‘Tabaksindustrie tast systematisch grenzen van wetgeving af: hoe hard wil overheid dit aanpakken?’

‘Onze politici lijken het tabaksgebruik te willen indijken, en dit ongeacht de politieke kleur. Maar hoe hard willen ze dit echt?’ vraagt Suzan Gabriels van Stichting Tegen Kanker zich af.

We zien ze nog zitten, de 12 nieuwe, jonge controleurs die minister De Block begin november trots voorstelde in het parlement. Extra capaciteit om inbreuken tegen de rookwetgeving vast te stellen. Applaus op alle banken! Alle partijen willen dat de rookwetgeving gerespecteerd wordt en desnoods met daadkracht afgedwongen.

Twee maanden later oordeelt een rechter over een reeks inbreuken door een grote tabaksproducent. De controleurs hadden o.a. de volgende vaststellingen gedaan: koppelverkoop, hoeveelheidskortingen bij megapacks en andere vormen van niet toegelaten reclame. De rechter gaf de controleurs op deze punten gelijk. Omdat British American Tobacco (BAT) door deze praktijken de tabaksreclameregels overtreden had, veroordeelde de rechter het bedrijf tot een boete van 90.000 euro. Tot daar het goede nieuws.

Gevaarlijk precedent?

Er is ook minder goed nieuws. De rechter gaf de tabaksindustrie op een ander punt gelijk. De rechter oordeelde namelijk dat BAT niet in de fout ging bij het gebruiken van slogans of affiches, wanneer die gedeponeerd zijn als merk. Deze vrijspraak van de rechter rond het begrip ‘merk’ betekent dat de tabaksindustrie terug een manier heeft gevonden om de wet te kunnen omzeilen. Het gat in de wet werd gevonden! Nu kunnen ze volop alles als merk (woordmerken en beeldmerken) deponeren bij het merkenbureau. Als Philip Morris zijn Marlboro Cowboy, icoon uit vroegere tijden, terug van stal zou halen als gedeponeerd beeldmerk, dan kunnen de controleurs hiertegen niets meer doen.

Nood aan sluitende wetgeving

De rechterlijke uitspraak van vorige week wees de overheid – ons allen dus – op een duidelijk hiaat in de wetgeving. Rechters toetsen voorliggende gevallen af aan de wetgeving. Ze interpreteren de bestaande wetgeving als die ruimte tot interpretatie toelaat. Bij de tabaksreclamewetgeving is dat het geval. Deze wet is blijkbaar niet sluitend en dus nog vatbaar voor interpretatie.

De tabaksindustrie tast systematisch de grenzen van wetgeving af en is keer op keer uiterst creatief in het bedenken van nieuwe praktijken. De enige oplossing tegen zulke omzeilingen van de wet is een precisering en verstrenging van de tabaksreclamewetgeving: afsluiten van vluchtwegen en gedaan met uitzonderingsmaatregelen die de afdwingbaarheid bemoeilijken. Dan pas eindigt dit spel van kat en muis … waarbij de overheid en haar burgers de muizen lijken te zijn.

Er liggen vandaag diverse voorstellen in het parlement om de interpretatiemogelijkheden rond tabaksreclame weg te werken. De behandeling ervan is voorzien voor de komende maanden. Wij zijn benieuwd welke partijen ze zullen goedkeuren.

Oproep aan onze beleidsmakers

Even terug naar de essentie. Er sterven jaarlijks 15.000 doden als gevolg van tabak. Neen, geen tikfout: 15.000. Eén op drie kankergevallen is te wijten aan tabaksgebruik. De lijst van wetenschappelijke en andere argumenten die voor een verregaande antitabakswetgeving pleiten, is enorm.

Intussen blijven de aandeelhouders van de tabaksproducenten zich verrijken. Deze industrietak legt een enorme spitsvondigheid aan de dag om haar producten, ‘designed to kill’, massaal te blijven verkopen. Veelvuldig onderzoek heeft aangetoond dat reclame werkt, in het bijzonder bij de doelgroep van de jongeren. De belangrijkste sigaret is de eerste. Zo kunnen de overleden rokers vervangen worden. Daarom tast de tabaksindustrie in alle landen, overal waar er antitabaksmaatregelen genomen worden, steeds de grenzen van de wetgeving af.

Wie bepaalt die grenzen? De politiek, onze ministers en onze volksvertegenwoordigers. Lees hun wetsontwerpen en -voorstellen. De intentie lijkt het tabaksgebruik te willen indijken; en dit ongeacht de politieke kleur. En toch. Hoe hard willen ze dit echt? Tegen welk jaar ambieert België een Tobacco Endgame, zoals een aantal andere landen reeds doen? In welk jaar willen we het aantal rokers onder de 5 procent krijgen? Wat is het plan op de lange termijn en wat zijn de tussentijdse mijlpalen? Welke maatregelen zullen er wanneer komen?

Er is dringend nood aan een groot antitabaksplan. De wetenschap wil het, de gezondheidsprofessionals willen het, de kiezers willen het. Blijven talmen is schuldig verzuim.

Suzanne Gabriels, manager tabakspreventie Stichting tegen Kanker