‘Spijbelen in het stemhokje ? Liever niet’

‘Na het feest van de democratie volgt vaak een kater’, schrijft Edi Clijsters van Vlinks. ‘Maar ook buiten het stemhokje, wanneer ‘de kaarten verdeeld zijn’, zijn er nog andere manieren om het spel te beïnvloeden.’

Zo, deze verkiezingscampagne zit er weer op. Zij onderscheidde zich nauwelijks van alle voorgaande: aan paradijselijke beloften geen gebrek, aan ‘flou artistique’ al evenmin. En meer nog dan anders bleef het daarentegen oorverdovend stil wanneer moest duidelijk gemaakt worden hoe – en door wie – die paradijselijke beloften zouden gefinancierd worden.

Maar ongezien en ongehoord tot dusver was een erg beknopt nieuwsberichtje, dat vliegensvlug weer uit de ether verdween. Theoretisch bestaat in dit land opkomstplicht voor de verkiezingen, en wie daar niet aan voldoet is strafbaar. Spijbelen mag niet. Doch nu luidde het vanuit gerechtelijke kringen dat in de praktijk niets zou worden ondernomen tegen wie als gewone kiezer niet zou komen opdagen. De mededeling haalde slechts een keer of twee het nieuws, hoe verrassend ze ook mocht zijn. Want dat maak je niet elke dag mee: een ‘verantwoordelijke instantie’ die laat verluiden dat zij zich niets zal gelegen laten aan de handhaving van een wettelijke verplichting. Misschien vond het gerechtelijk apparaat het opportuun om zijn prioriteiten kenbaar te maken nu het onder vuur lag vanwege bedenkelijk functioneren inzake vervolging en bestraffing van verkrachting. Misschien vreesde het dat er al meer dan genoeg werk op komst is met het daadwerkelijk vervolgen van wie niet bereid bleek om als voorzitter of ‘bijzitter’ (wat een woord!) op te draven op zondag.

In ieder geval: zondagavond zijn ‘de kaarten verdeeld’ zoals dat heet. Welk spel daar vervolgens mee wordt gespeeld, daar heeft het soevereine kiezersvolk niets meer over te vertellen. Kort en duidelijk samengevat: aan wie u ook uw stem hebt gegeven, u bent ze kwijt.

Na het feest van de democratie komt helaas de kater. Dan komt immers onverbloemd aan het licht wat eigenlijk elke min of meer nuchtere kiezer ook voordien al wist: dat het grootste deel van alle paradijselijke beloften in feite onbetaalbaar zijn. Helemaal verwonderlijk is dat niet, in een land dat een overheidsschuld torst die beduidend hoger ligt dan wat in dat land op een heel jaar tijd aan goederen en diensten wordt geproduceerd, en dat er desondanks al jaar na jaar niet in slaagt inkomsten en uitgaven in evenwicht te brengen. Wat voor het eerste beste gezinnetje een evidentie is waaraan het desnoods snel en pijnlijk herinnerd wordt, blijkt voor bewindslieden van vele generaties en partijen nauwelijks een zorg.

Integendeel. Meer dan een kwart eeuw geleden suggereerde een talentrijk politicus dat voortaan elk regerings- of parlementair initiatief dat nieuwe uitgaven met zich bracht, ook duidelijk zou vermelden waar de daarvoor nodige inkomsten zouden gehaald worden. Simpel, eerlijk, en op het eerste gezicht ’tergend haalbaar’. Maar het idee werd binnen de kortste keren afgevoerd, en de betrokken politicus waagde het niet er nog ooit op terug te komen. Hij had geleerd dat zijn ideetje erger was dan vloeken in de kerk, want volkomen in strijd met de elementaire consensus in de Belgische particratie. Die houdt niet van duidelijke verantwoordelijkheden, speelt liever sinterklaas en schuift zonder enige gêne de rekening door naar volgende generaties. Exit boekhoudkundige eerlijkheid.

Natuurlijk kan je – theoretisch – ook ‘het geld halen waar het zit’ zoals wordt gepredikt door een andere partij, die nog in de verste verte niet is doorgedrongen tot de consensus van die particratie. Keer op keer vermanen staatslieden dat ‘de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen’; keer op keer betreuren ze dat het helaas niet gebeurt. Slechts uiterst zelden is er eentje zo eerlijk om openlijk te erkennen dat bijvoorbeeld ‘strijd tegen fiscale fraude’ wel in elke regeringsverklaring voorkomt maar eigenlijk – zoals het ook steevast opduikende monster van Loch Ness – tot het rijk der fabeltjes behoort.

Neen, een ‘aanval’ op (al dan niet legaal verworven) fortuinen mag van geen enkele regeringscoalitie worden verwacht. Waarom dan niet overschakelen naar een aanpak die toch moeilijk revolutionair kan genoemd worden: schuiven met de beschikbare middelen?

Door bijvoorbeeld scholen te bouwen in plaats van overbodige vliegtuigen te kopen die niet eens hun geld waard zijn. Voor een land (of een deelstaat) met een klein beetje zelfrespect mag het toch geen onoverkomelijke opgave zijn zich af en toe te gedragen als een soevereine natie, en niet als een slaafse vazal. De – naar ’t schijnt – miljoenen mensen aan beide zijden van de taalgrens die dit koninkrijk zo’n warm hart toedragen, moeten misschien eens op straat komen om dat beetje zelfrespect te eisen.

‘Goedkoop, ongenuanceerd, populistisch’ brommen nu allerlei verantwoordelijke gezagsdragers. Goed. Braver kan ook. Men zou bijvoorbeeld (ook als de redenering beperkt blijft tot schoolgebouwen) de talloze overheidsgebouwen die nu doorgaans twee derden van de tijd leeg staan efficiënter kunnen gebruiken en het beschikbare geld niet in baksteen of beton investeren maar in mensen.

Zoveel is duidelijk: het is niet eens zo moeilijk om lang door te gaan met het suggereren van maatregelen die stuk voor stuk ’tergend haalbaar’ zijn. En … die tenminste proberen concrete antwoorden te bieden op de vraag “in wat voor Vlaanderen / België wil u leven ?” Concreter en ernstiger in elk geval dan leugens en scheldpartijen onder politici; of dan de loze beloften die op de ochtend van 27 mei plots verdampt blijken.

Moet de brave burger die nog iets of wat begaan is met de samenleving zich dan maar neerleggen bij die goeie ouwe anarchistische slogan ‘als verkiezingen echt iets zouden veranderen, dan waren ze al lang afgeschaft’? En dus thuisblijven? Liever niet. Die kan beter voor ogen houden dat ook buiten het stemhokje, wanneer ‘de kaarten verdeeld zijn’, nog andere manieren bestaan om het spel te beïnvloeden. Spijbelen is slechts één daarvan…

Edi Clijsters is kernlid van Vlinks.