Sluiten Patrick Janssens en Bart De Wever zondagavond een huwelijk?

Zijn de N-VA en de Stadslijst in Antwerpen veroordeeld tot een coalitie? Zijn Bart De Wever en Patrick Janssens gedoemd om zondagavond met elkaar te onderhandelen? Een analyse van Walter Pauli.

De opiniepeilingen in de laatste rechte lijn naar de gemeenteraadsverkiezingen van zondag lijken er weinig twijfel over te laten bestaan: de Stadslijst van Patrick Janssens en de N-VA van Bart De Wever zijn veroordeeld tot een coalitie. Dat is een mogelijke verklaring van het feit dat beide kopstukken tijdens de campagne erg vriendelijk voor elkaar waren.

Maar wie wordt dan burgemeester van Antwerpen? Zijn de programma’s van centrum-links en centrum-rechts te verenigen in een beleid voor Antwerpen? En heeft Annemie Turtelboom met Open VLD dan helemaal geen rol te vervullen? Wat met Vlaams Belang, die in Antwerpen wel kleiner worden, maar toch niet helemaal verdwijnen? Kunnen Groen en PVDA+ zich zondagavond op zijn minst aan een gesprek verwachten, of toch niet?

Nergens wordt er drukker gespeculeerd over mogelijke coalities als in Antwerpen. Vier vragen aan Knack-redacteur Walter Pauli.

1. Een rechtse coalitie Zou Bart De Wever in de verleiding kunnen komen om samen te gaan met het Vlaams Belang?
Walter Pauli: De kans is klein. Stel dat het mathematisch mogelijk is dat N-VA en Vlaams Belang in Antwerpen samen een meerderheid kunnen maken. Gaat N-VA dan ‘rechtsom’? Die idee wordt gepropageerd door radicaal-Vlaamse ‘denktanks’ als ‘Res Publica’. Die hopen op Antwerpen als ‘geelzwart’ experiment.

Of Bart De Wever daar op zou ingaan in maar zeer de vraag. Omdat hij het Vlaams Belang altijd op armlengte heeft gehouden. Omdat dat zou begrepen worden als de inzet van de verkiezingen van 2014. Dan wordt dat natuurlijk ‘Is Vlaanderen Vlaams-extremistisch’, of niet?

En tenslotte, omdat in een verbond van één centrumpartij, weze het centrumrechts of centrumlinks, de kleinere, ‘radicalere’ partner altijd voor het extra pigment zorgt. Hoewel kolos N-VA veruit de meeste kiezers en zetels zou aandragen, zou Vlaams Belang natuurlijk de tint van de nieuwe coalitie bepalen. Dan dreigt N-VA, ondanks zijn electoraal gewicht, inhoudelijk VB-light te zijn.

2. Een linkse coalitie
Wouter Van Besien en Meyrem Almaci formuleerden al breekpunten voor een linkse coalitie. Zal Janssens geneigd zijn daarop in te gaan?
Walter Pauli: Stel dat Patrick Janssens alles uit de kast zou willen halen om toch maar burgemeester te willen blijven, zonder N-VA. Stel dat hij dat zou kunnen omdat N-VA en Vlaams Belang samen geen meerderheid in zetels zou halen. Dat kan hij eventueel knutselen aan twee formules.

Nogmaals: alles hangt van de concrete zetelverdeling af. En ondanks de peilingen zijn verrassingen altijd mogelijk. Noteer: net omdat de peilingen zo uiteenlopend zijn, mag men rekening houden met een verrassing in één of andere richting. Welke, is koffiedik kijken.

Janssens zou kunnen proberen een ‘linkse’ of een ‘paarse’ meerderheid te maken. Links is dan Stadslijst + Groen. Een deelname van PVDA+ is uitgesloten. Geen optie. No way dat PVDA+ met Janssens in zee gaat, en omgekeerd evenmin.

Een paarse coalitie is Stadslijst met Groen en Open Vld. Dat is dus de afspiegeling van het college dat Antwerpen bestuurde in de post-Bob Cools-tijd, van 1995 tot 2006, eerst onder Leona Detiège en nadien onder Patrick Janssens zelf.

In de praktijk bleek toch dat destijds de politieke spreidstand héél groot was, zeker tussen liberalen en groenen. Ook dit keer zou een ‘paars’ college moeten steunen op een heterogeen project. Over dossiers als veiligheid, multiculturaliteit, mobiliteit en BAM is er te weinig akkoord. De politieke sokkel van paars lijkt (véél) te smal om een ernstig beleid en een stevige meerderheid te schragen.

Intussen hebben Van Besien en Almaci een aantal “breekpunten” geformuleerd. Inhoudelijk geven ze zo aan wat écht belangrijk is voor hen: mobiliteit en armoede. Tactisch leggen ze zo de kiezer alvast uit dat Janssens best nog een stuk groener en socialer kan, en ze tonen aan dat in een linkse meerderheid Groen het verschil zal maken.

Daarmee zit Janssens in zijn optie om al dan niet met Groen in zee te gaan, in dezelfde positie als De Wever tegenover het Vlaams Belang: de Stadspartij zal de meeste stemmen leveren, Groen kleurt het beleid nu al in, en zegt vooraf op welke essentiële punten de Stadslijst zal moeten toegeven.

Noteer evenwel dat ‘de hoofddoek’ geen officieel geformuleerd breekpunt is. Noem het ‘onderhandelingsmarge’. Maar de kans bestaat natuurlijk dat Van Besien nà de verkiezingen zijn opstelling van voor de verkiezingen kan gebruiken om dik in de verf te zetten “dat Janssens geen progressief college wilde, hoewel hij er de kans voor had en Groen dat mee wilde realiseren.”

3. De derde weg Valt er via Open VLD en Turtelboom een ‘Derde Weg’ te bedenken, hetzij voor De Wever dan voor Janssens?
Walter Pauli: Tenzij N-VA in coalitie zou gaan met Open VLD van Annemie Turtelboom, of tenzij Open Vld samen met Patrick Janssens een kopietje maakt van de federale regering. Weerom, gesteld dat het mathematisch mogelijk is. N-VA- Open Vld is de enige manier voor De Wever om een coalitie te maken zonder socialisten en zonder Vlaams Belang.

Voor Turtelboom zou dat verleidelijk zijn, want ze zou zich meteen kunnen manifesteren. En haar veelgeplaagde partijvoorzitter Alexander De Croo zou een Antwerps succes kunnen gebruiken. Maar het zou een korte-termijnsucces zijn, want hij maakt zo Bart De Wever weer groter. En dat zou de druk op de liberale achterban alleen maar doen toenemen.

Groen kan er in theorie ook bij, Van Besien sluit geen enkele formule vooraf uit, maar N-VA plus Open VLD plus Groen zou toch euhh… bijzonder zijn.

Er mag aangestipt worden dat Open VLD en Annemie Turtelboom voorlopig erg oncomfortabel campagne lijken te voeren. Zelfs Marc Van Peel (CD&V) is met zijn humoristische aanpak ineens uit de anonimiteit getreden, en zorgt eindelijk voor wat humor in een over het algemeen toch erg gecrispeerde campagne. Zelfs een dergelijk ‘succesje’ heeft Turtelboom nog niet kunnen halen.

Er lijkt weinig urgentie rond Open VLD in Antwerpen. En het vertrek van ex-schepenen Ludo Van Campenhout en Luc Bungeneers naar N-VA, zal sowieso een pakket ‘vaste’ liberalen stemmen wegzuigen. Vraag is hoe veel nieuwe stemmen ex-korpschef Eddy Baelemans en Atheneumdirectrice Karin Heremans in ruil zullen aandragen.

4. De coalitie Bart De Wever en Patrick Janssens
Is Antwerpen dan toch op weg naar de grote coalitie tussen N-VA en SP.A?
Walter Pauli: Nogmaals: het is wachten tot juiste uitslag na de verkiezingen. Maar mathematisch zal dit duo sowieso de breedste meerderheid kunnen leveren. En het is ook een coalitie die, maatschappelijk vertaald, het grootst aantal Antwerpenaren verenigt. Dat is hoe dan ook het democratische verschil tussen een ‘grote’ coalitie of een links of rechts verbond. Zowel de ‘Vlaamse’ als de ‘progressieve’ coalitie vertrekken van een model waarbij één ‘soort’ Antwerpenaren zijn beleid zal opleggen aan de andere. Dat gebeurt wel meer, zeker in steden (of landen) met een fel gepolariseerde publieke opinie. Daartegen staat de ‘grote coalitie’, die het zinvoller vindt een beleid te zoeken dat op zo ruim mogelijke steun kan rekenen dan één politiek model op te leggen aan anderen. En ook dat gebeurt wel meer.

En het valt op dat De Wever en Janssens tijdens debatten geen water en vuur zijn. De Wever vertelt een centrumrechts verhaal en Janssens een centrumlinks. Daarmee staan de twee grote opponenten niet korter of verder van elkaar dan van veel andere partijen.

Hoe dan ook is de kans groot dat ze op zijn minst zullen moeten praten. En als deze formule om één of andere reden toch niet zou kunnen doorgaan, en er zouden alternatieven mathematische mogelijk zijn, zullen ook die afgetoetst worden.

En zelfs indien N-VA en de Stadslijst gedoemd zouden zijn met elkaar te onderhandelen, zullen nog talloze grote en kleine problemen op te lossen zijn, los van het inhoudelijke debat. Levert de grootste lijst (in stemmen) de burgemeester? De grootste fractie (SP.A en CD&V staan op één Stadslijst maar zouden nadien eventueel twee fracties willen vormen)? Wie zal in dat college zetelen?

Patrick Janssens heeft al gezegd: “Ik word geen schepen onder Bart De Wever“. Zal hij, indien de N–VA het grootst aantal stemmen haalt, dan ontslag nemen uit de gemeenteraad? Wat dan met de SP.A, waar de politieke legitimiteit van tal van belangrijke politici (Guy Lauwers, Leen Verbiest, Robert Voorhamme, etc) eigenlijk vooral een afgeleide is van het succes en de macht van Patrick Janssens?

En nogmaals: alles hangt af op 14 oktober af van de kiezer. Niet een analist of politiek commentator bepaalt wie of wat in Antwerpen en de andere steden en gemeenten zal gebeuren. Dat doet de Antwerpenaar. En zeker in Antwerpen geldt: 14 oktober is voor A. Veel succes! (EE)